We kunnen niet meer zonder computers, maar de automatisering/ICT/EPD is ook een ‘pain in the ass’. Ben ik de enige die slechte ervaringen heeft met ICT in de zorg? Of heb ik het gewoon slecht getroffen en ben ik een zwartkijker? En hoe kan de ICT wel bijdragen aan betere zorg voor de patiënt?
Verbazing
Op SKIPR kwam ik vorige week twee blogs tegen. In de ene blog (De toekomst van zorg-ICT) zet KNO-arts Markus Oei op aansprekende wijze op een rij waaraan automatisering moet voldoen. In de andere blog (CMIO essentieel voor digitalisering in de zorg) pleit Elise Peters van NICTIZ voor een medisch specialist als schakel tussen ICT en de gebruiker. Ik ben geen ICT-expert, maar als professional, bestuurder en toezichthouder kijk ik met verbazing (en ontzetting) naar de ICT-ontwikkelingen in de afgelopen 30 jaar in eerstelijn en ziekenhuis. ICT begon als financiële/logistieke ondersteuning en nog steeds zijn financiën leidend en niet de patiënt.
Persoonlijke observaties
- Ik herinner me nog dat ik in 1994 ontdekte dat ons ZIS het patiëntnummer wiste twee maanden na facturatie, om opslagruimte te besparen: weg koppeling zorg en patiënt…
- Onze automatiseringsafdeling had zijn eigen beleidsplan, los van het beleid van het ziekenhuis…
- ICT-initiatieven op ziekenhuisniveau kostten altijd 6 nullen en ik heb ze vrijwel allemaal zien mislukken…
- Specialisten wilden het lab- en röntgensysteem niet gebruiken, omdat ze steeds 17 schermen diep moesten en weer terug…
- Voorschrijven van medicijnen via de computer werd een fiasco, omdat inbrengen van alle gegevens door de specialist 18 seconden duurde en het zetten van een handtekening onder een door verpleegkundigen geschreven recept 3 seconden…
- Een cardioloog en KNO-arts ontwierpen een eigen EPD, dat goed werkte, maar niet koppelbaar was aan het ZIS…
- We waren voorloper in het zenden van lab- en röntgenuitslagen naar de huisarts, maar dat ging op een ‘houtje-touwtje-‘manier en de huisartsen moesten de gegevens overschrijven in hun EPD…
- De ZIS-gebruikersgroep kreeg bij de leverancier niets gedaan: wat een frustratie…
- VWS en ZonMw hadden als ICT-motto bij beleid en ICT-subsidies: ‘laat alle bloempjes bloeien’: geen standaardisatie, geen centrale regie…
- Bij de huisarts was het niet beter: geen regie, systemen die niet met elkaar kunnen praten en niet koppelbaar zijn met ziekenhuizen…
- Nog steeds wordt er gefaxt en overgeschreven…
Trauma
ICT is voor mij een trauma geworden: gouden bergen werden er beloofd en er ging alleen maar (heel veel) geld en veel energie en motivatie door het gootje. Bij ICT heb ik ook door schade en schande geleerd om ‘nee’ te zeggen als ik het niet begreep. Daar is nu de problematiek van de privacy en de administratieve lastendruk bijgekomen, waarbij de computer meestal ook niet helpt.
Zou ik echt de enige zijn die zulke slechte ervaringen heeft met ICT in de zorg? Of heb ik het gewoon slecht getroffen en ben ik een zwartkijker?
Patiënt centraal
Wat zijn voor mij – als geïnformeerde leek – de basisprincipes en implementatievoorwaarden voor ICT?
Het gaat in de zorg om de patiënt. Onze missie is: ‘steeds betere zorg voor de patiënt’. Dat moet dus ook voor ICT gelden: Het is geen doel op zich, maar een middel, dienstbaar aan deze missie. Daaruit volgt dat de ICT de patiënt moet volgen in de zorg: geen ICT-schotten tussen disciplines, afdelingen en zorginstellingen. Dat betekent één patiëntnummer per patiënt, waardoor de gang van de patiënt in het zorgsysteem overal te volgen is. Koppeling tussen ICT-systemen/EPD is basisvoorwaarde. Standaardisatie van definities, (ICT-)normen, registratie en rapportage is vanzelfsprekend. De patiënt heeft onbelemmerd inzage in zijn gegevens.
Centrale regie
Wat is nodig om dit te bereiken? Allereerst is centrale regie noodzakelijk: alleen zo is standaardisatie mogelijk en kan ICT echt patiëntvolgend worden. Deze regie mag niet langer vrijblijvend zijn en moet voorwaarde zijn voor ontwikkeling, implementatie, financiering en gebruik. Voorwaar een rol voor VWS (Zorginstituut, NICTIZ ??), de zorgverzekeraars en de IGJ/NZa.
Rol CMIO
Hoe leren ICT-nerds en gebruikers met elkaar praten? Dat is tot nu toe niet gelukt. Wie kan de intermediaire functie vervullen tussen de gebruikers en de ontwikkelaars? Hier komt de chief medical information officer (CMIO) van Peters om de hoek kijken. Voorwaarde is dat zo’n CMIO vanuit gezag ook een positie met (doorzettings)macht heeft: anders hebben we er een praatgroep bij.
Verspilling
Automatisering betekent niet het automatiseren van wat we nu gewend zijn te doen: onze huidige (zorg)processen zijn niet ontworpen, maar in de loop van decennia ontstaan. Ze zijn daardoor veel te complex geworden, met veel verspilling in het systeem, zowel zorginhoudelijk, als logistiek en financieel. Als we ‘waste’ en bureaucratie automatiseren, borgen en verergeren we deze ‘waste’ en bureaucratie.
Herontwerp zorgprocessen
Implementatie van ICT en EPD vraagt eerst om herontwerp van onze (zorg)processen: alleen dan wordt ICT/EPD patiëntvolgend, wordt samenwerking over de grenzen van disciplines, afdelingen en zorginstellingen vanzelfsprekend en gefaciliteerd door ICT en wordt ICT een hulp in plaats van een extra last.
Apps
Dit ‘herontwerp van (zorg)processen’ wordt bij implementatie bijna altijd vergeten of maar marginaal gedaan, omdat het zo veel weerstand oplevert. Is dit ook niet de reden waarom de vele nieuwe en veelbelovende ‘Apps’ in de zorg maar niet van de grond komen? Implementatie en brede verspreiding is vele malen moeilijker dan ontwikkelen.
Wie neemt het voortouw?
Voor de echte deskundigen zijn dit misschien open deuren. Maar als dat zo is, waarom doen we het dan niet? Waar is zowel landelijk als per zorginstelling het leiderschap om hier het voortouw in te nemen, los van heilige huisjes en gevestigde belangen? Er is inmiddels immers genoeg geld, tijd en motivatie verloren gegaan. Zijn Oei, Peters (en ik) roependen in de woestijn? Wie neemt het voortouw? Erik Gerritsen (SG-VWS)? Laat iedereen en elke instantie één keer zijn ‘ja, maars’ naar voren brengen, dan kan hij de knopen doorhakken.
ICT kan een zegen zijn, maar ook een vloek. Of blijft het een hopeloze zegen en een noodzakelijke vloek?
Congres
Op 31 mei komt op het congres ‘Toekomst van de Nederlandse ziekenhuizen: concentratie en spreiding van ziekenhuisfuncties’ deze problematiek ter sprake als onmisbare randvoorwaarde. OLVG bestuursvoorzitter Maurice van den Bosch gaat hier op in, als hij de samenwerking bespreekt tussen Amsterdamse ziekenhuizen. Guus Schrijvers stelt de digitalisering aan de orde in zijn parallelsessie over geïntegreerde spoedeisende zorg. Wilt u meer weten over dit congres? Klik dan hier voor het programma, de sprekers en het inschrijfformulier. U bent van harte uitgenodigd!
Wim Schellekens, voormalig huisarts, ziekenhuisbestuurder en hoofdinspecteur
ICT in de zorg heeft 2 kernproblrmen: 1. Geen centralisatie. Iedereen moet het zelf regelen en organiseren, en is ban de patient als bewaarder te hanteren.
2. De overdreven waarde die gehecht wordt aan privacy. Die verhinderd mailverkeer, whatss app etc. Medische gegevens zijn volkomen oninteressant, muv BN en superrijken. Maar privacy compliceert enorm en maakt ICT onwerkzaam
Inderdaad…in eerste lijn 24 ICT ervaringen waarvan ik dacht dat we nu veel meer vooruitgang geboekt zouden hebben…echter zoveel vrees, argwaan en weerstand. Weet niet waar het heen gaat….en wat is echt handig, snel en ten dienste van de patiënt? Whatsapp contacten met andere zorgverleners in de keten…..
Automatiseren is maar voor een (klein) deel een technisch verhaal. Strategie bedrijfscultuur en organisatie spelen een minstens zo grote rol bij het al dan niet slagen van een implementatie. Aandacht hiervoor is geen overbodige luxe.
Het moment van automatisering is hét moment om alle onlogische processen aan te passen. Maar welk zorgbedrijf kent haar processen? Hoe kunnen systemen dan ondersteunend zijn voor de werkwijze?
Nog steeds zie je dat projecten worden getrokken door ICT diensten. Terwijl er in de zorg toch geen ICT projecten zijn. Het zijn allemaal zorg projecten die erop gericht zijn om de werkwijze van de zorgverlener te ondersteunen, zodat de patient er beter van wordt.
Anders wordt er enkel gepraat over interfaces, interoperabilitet, HL7 en FHIR, XDS, ……
Laten we eens praten over de communicatie tussen zorgverleners en tussen de zorgverlener naar de patient.
De heren Schellekens en Schrijvers (wie de auteur is kan ik niet goed zien) hebben een te goede reputatie voor dit depressieve artikel, behalve als het gaat een de wervende kracht voor het congres, misschien.
De oorzaken van de wel degelijk aanwezige problemen zijn voornamelijk:
– de patiënt heeft niets te kiezen (verplichte gang via de huisarts, onvoldoende (kwaliteits)informatie, geen verschillen tussen zorgverzekeraars): waarom zouden zorgaanbieders onderscheidende diensten, ondersteund door ICT, (laten) ontwikkelen?
– onvoldoende standaardisatie door financiering op basis van productie in plaats van kwaliteit en effectiviteit: als de variëteit in de (organisatie van) de dienstverlening zeer groot is zijn de kansen van IT moeilijk te benutten
– versnipperde markten, om te beginnen in Europa: omdat de financiering en de organisatie van de zorg in Europa per land verschilt kunnen systemen niet zonder ingrijpende aanpassingen in meerdere landen toegepast worden; hierdoor blijven schaalvoordelen uit en kunnen de noodzakelijke (grote) investeringen niet gedaan worden
Als we in de zorg net zoveel geld uitgeven aan IT als in de bancaire wereld (15% i.p.v. 5% van de omzet) dan worden de door de heren geschetste problemen echt wel opgelost. Randvoorwaarde is echter dat de financiering en de organisatie van de zog drastisch verandert. En dat blijkt telkens weer het meest weerbarstige probleem te zijn …