RIVM kritisch over preventieakkoord: wie volgt?

Het nieuwe Nationale Preventieakkoord zet voorlichting centraal. Dat zal overgewicht en alcoholgebruik onvoldoende terugdringen. Wat ontbreekt zijn effectief gebleken interventies, zoals het verminderen van verkooppunten van alcohol en btw-verlaging van groenten en fruit.

Effectieve interventies

Het verminderen van overgewicht en alcoholgebruik gaat niet lukken. Want de maatregelen die de regering voorstelt in het preventieakkoord gaan vooral over voorlichting. Dat werkt onvoldoende. Wat ontbreekt zijn effectief gebleken interventies zoals terugdringing van verkooppunten van alcohol, verlaging van de btw op groenten en fruit en verhoging van de btw op frisdranken naar het hoogste tarief. Met woorden van deze strekking en met literatuurverwijzingen beoordeelde het RIVM vorige week het akkoord als ‘niet-haalbaar’. Ik prijs het Rijksinstituut dat het achter zijn wetenschappelijke kennis is blijven staan. Ik prijs staatssecretaris Blokhuis dat hij de negatieve toetsing van het RIVM openbaar heeft gemaakt.

Neoliberaal

Het ontbreken van de genoemde overheidsinterventies is te verklaren door de neoliberale signatuur van het kabinet Rutte 3. Dat stelt marktwerking in de zorg en eigen regie van burgers centraal. Overheidsmaatregelen vinden ze maar betuttelend. Ik hoop dat instellingen die niet neoliberaal denken wel voorstander zijn van genoemde overheidsinterventies. Dat is nog niet duidelijk. De KNMG, Patiëntenfederatie Nederland en de oppositie partijen hebben namelijk nog geen standpunten over het akkoord ingenomen. Hieronder enkele suggesties voor hun standpuntbepaling.

KNMG

Sinds 1850 zijn artsen de grote animator van overheidsinterventies. Het waren de artsen/hygiënisten die als eersten pleitten voor de aanleg van riolering en waterleiding. Anno 2018 ligt de vraag voor: gaat de KNMG mee met een preventieakkoord zonder voorstellen tot overheidsingrijpen? Ik hoop op standpunten als: ‘Laat ons als artsen niet dweilen met de kraan open, want ongezonde leefstijlen veroorzaken hoge werkdruk.’ Of: ‘Wij ondersteunen alleen gezondheidsbeleid dat wetenschappelijk is onderbouwd.’

Patiëntenfederatie

De Patiëntenfederatie heeft het akkoord evenmin ondertekend. Preventie staat bij deze koepel van patiëntvertegenwoordigers hoog in het vaandel. Zij kan nu scherp op de wind varen. Ik weet een Bijbels spreekwoord als kop voor een persbericht van de Patiëntenfederatie: ‘Heden ik, morgen gij.’

Spagaat linkse partijen

Ik ben benieuwd of de PvdA, GroenLinks en SP komen met parlementaire voorstellen over bijvoorbeeld frisdrankbelasting. Zij zitten in een spagaat. Aan de ene kant staat terugdringing van sociaal-economische gezondheidsverschillen al decennia op hun agenda. Welnu, het merendeel van de 35.000 doden per jaar (zo’n 100 per dag) ten gevolge van ongezonde leefstijlen zijn mensen met lage inkomens en lage opleidingen. Aan de andere kant is het een feit dat linkse kiezers ongezonder leven. Mij werd laatst voor de voeten geworpen: ‘Als wij arbeiders hun shag, frikandel en pils afnemen, stemmen ze niet meer op ons.’ Mag ik hopen dat langetermijnvisie het hier wint van kortetermijnopportunisme?

Aanpassing preventieakkoord

Mijn verzoek aan artsen, patiëntenvertegenwoordigers en parlementsleden: wees assertief bij de beoordeling van het preventieakkoord. Ik hoop hierbij op aanvullende politieke voorstellen om gezonde voeding btw-vrij en ongezonde levensmiddelen duurder te maken. Dan hoeven lage inkomensgroepen geen inkomen in te leveren.

Dit bericht verscheen in gewijzigde vorm ook als blog in het blad Zorgvisie.