Onlangs pleitte minister Hugo de Jonge voor terugdringing van marktwerking, vanwege het geringe effect op de kosten en kwaliteit van zorg. Ik ben van mening dat marktwerking in ziekenhuizen alleen zinvol is bij electieve zorg, zoals staar- knie- en heupoperaties. Voor alle andere diensten kan het regenboogmodel uitkomst bieden.
Zorgverzekeringswet
In 1987 deed de commissie-Dekker als eerste een voorstel voor marktwerking in de zorg. In 2006 was marktwerking een feit, dankzij de introductie van de Zorgverzekeringswet. In 2019 pleit Hugo de Jonge, minister van VWS, voor terugdringing ervan, vanwege het geringe effect op kosten en kwaliteit van zorg.
Indeling ziekenhuiszorg
Ziekenhuisdiensten zijn in te delen in vier groepen met elk een eigen economische eigenschap:
- Acute zorg is meestal duur vanwege de noodzakelijke beschikbaarheid buiten kantooruren.
- Oncologische zorg is vaak een coproductie tussen verschillende ziekenhuizen. Eerst eenvoudige diagnostiek in een streekziekenhuis. Vervolgens tumorbepaling in een groot ziekenhuis en daarna weer elders radiotherapeutische bestraling.
- Chronische en palliatieve zorg is vaak een coproductie van patiënt, familie, specialist, huisarts, eerste lijn en sociaal domein.
- Electieve zorg kan schaalvoordelen behalen bij grote serieproductie.
Marktwerking bij electieve zorg
Marktwerking is geschikt voor electieve zorg zoals staar-, knie- en heupoperaties. De dienstverlening is homogeen en kwaliteitsvereisten zijn eenvoudig – zelfs door een leek – te beoordelen. Volgens de economische theorie is er dan sprake van volkomen concurrentie die leidt tot lage kosten en goede kwaliteit. Bij de drie andere groepen is marktwerking niet toe te passen, omdat de diensten per individuele patiënt te verschillend zijn en daardoor onvergelijkbaar op prijs en kwaliteit. Hier is het regenboogmodel goed toepasbaar. In dit model staat de patiënt centraal. Met behulp van dit model krijg je inzicht wat nodig is om betere (geïntegreerde) zorg te bieden tegen lagere kosten, dicht bij de patiënt.
Het regenboogmodel voor de rest van het ziekenhuis
Onderstaand schema laat zien hoe het regenboogmodel werkt. Het gebruikt kinderen met overgewicht als voorbeeld.
Centraal staan de kinderen en hun ouders (rode cirkel). Bij overgewicht van een kind is een team (oranje boog) beschikbaar voor diagnostiek, behandeling, begeleiding en monitoring. De ziekenhuisafdelingen kindergeneeskunde en obstetrie spelen een cruciale rol vanwege hun diagnostiek op erfelijke en aangeboren aandoeningen. Verloskundigen (zwangerschapsmonitoring) kraamzorg (denk aan hielprik), jeugdgezondheidszorg (consultatiebureaus) en huisartsen spelen eveneens een grote rol.
Randvoorwaarden, bekostiging en aansturing
Op basis van een voorstel van het team bepalen de betrokken organisaties (gele boog) de randvoorwaarden zoals goede elektronische communicatie, faciliterende bekostiging en teamaansturing. Die organisaties werken in een omgeving (groene boog) van beleidsmakers zoals zorgverzekeraars. Die houden weer rekening met macro instanties als de rijksoverheid en (in dit voorbeeld), het beleid van grote steden (G4) en de voedingsindustrie. In dit Regenboogmodel worden gezondheidsproblemen zoals overgewicht, bij voorkeur door de burger zelf of -als dat niet kan- binnen de dichtstbijzijnde boog opgelost.
Patiënt en integrale team centraal
Dit Regenboogmodel stelt én de burger én het integrale team centraal. Het ziekenhuis is een van de organisaties achter zo’n team. Samen met andere organisaties stelt het ziekenhuis een business case op die dient als betaaltitel voor zorgverzekeraar en gemeenten. Ik kijk verlangend uit naar goede voorbeelden hiervan in de acute, chronische en oncologische zorg. Want onder het regenboogmodel staat een pot met goud voor betere, goedkopere en leukere zorg.
Implementatie
Op 26 juni komt het regenboogmodel aan de orde tijdens het congres in Utrecht over regionale samenwerking tussen ziekenhuizen. Want samenwerking én marktwerking kan wel samen gaan, maar makkelijk is dat niet. Want de ene keer ben je collega en de andere keer concurrent van elkaar.
Toekomst ziekenhuiszorg
Beter is het dan om het regenboogmodel te gebruiken. Dat stelt de patiënt centraal (zoals in het voorbeeld van overgewicht bij kinderen) en bekijkt vanuit dat perspectief de taakverdeling tussen ziekenhuizen, eerste lijn en preventie-professionals. Wil je weten hoe het regenboogmodel te gebruiken is bij beleidsvoorbereiding? Bekijk dan de speciale congrespagina op de Guus Schrijvers Academie en schrijf je in voor het congres op 26 juni
over de toekomst van onze ziekenhuiszorg met vele topsprekers.
Dit bericht verscheen in gewijzigde vorm ook als blog in het blad Zorgvisie.