Door Jan-Peter Heida, partner SiRM.
De STZ, het samenwerkingsverband van 27 topklinische opleidingsziekenhuizen, bracht onlangs een ‘innovatiegids’ uit. Daarin zijn 92 innovaties van (zorg)professionals uit de achterban opgenomen. Hiermee wil STZ naar eigen zeggen zorginnovaties die leiden tot zorgtransformatie implementeren en opschalen. De gids is ingedeeld naar drie soorten innovaties. Ruim een derde betreft medisch-technische innovaties, bijna de helft procesmatige innovaties en een vijfde sociale innovaties. De innovaties komen uit alle medisch specialistische vakgroepen. De gids is een mooi initiatief dat mensen hopelijk inspireert om elkaar op te zoeken en innovaties van elkaar over te nemen. De impact zou groter kunnen zijn met meer focus op implementatie van concreet over te nemen innovaties.
De opzet van de innovatiegids
De gekozen vorm is enerzijds heel handig. De bondige beschrijvingen van steeds een of anderhalve pagina in het boekje per innovatie (ongeveer ½ A4) lezen prettig en geven je een goed idee waar een innovatie over gaat. Anderzijds valt op dat innovaties op het gebied van communicatie nog niet zijn geïmplementeerd. Zo werkt de ‘bladerpdf’ erg onhandig. In een browser blader je bladzijde voor bladzijde en kun je niet zelf onderstrepen of aantekeningen maken. Dat was ook deels mijn onhandigheid, uiteindelijk bleek dat je wel degelijk een pdf kunt downloaden (symbool rechtsonder aan de pagina). De inhoudsopgave zou nog uitgebreid kunnen worden met hyperlinks naar de onderwerpen om direct naar de innovatie te springen die je interesseert. Door ook in de tekst links op te nemen naar een webpagina met meer informatie, waaronder contactgegevens, kan de functionaliteit verbeterd worden. Het is nu niet duidelijk bij wie meer informatie kan worden ingewonnen om meer te leren over hoe je zelf de innovatie kunt implementeren.
Dan de inhoud. Het is zeker interessant om een brede waaier aan innovaties te zien. Duidelijk is dat er veel geïnnoveerd wordt in de STZ-ziekenhuizen. Het spectrum aan gepresenteerde innovaties is heel breed. Van het gebruik van een ‘LaserGauge’ om de schroeflengte bij een orthopedische operatie te bepalen, tot ‘Zing je sterk’, een door medici en musici ontwikkeld programma voor covidpatiënten om de longcapaciteit te herstellen met adem- en zangoefeningen.
Nog lang niet alle innovaties zijn klaar voor implementatie
Wat mijn op viel is dat een groot deel de beschreven innovaties in een onderzoekstadium verkeren. Bij veel innovaties staan opmerkingen zoals bij de eerste acht: ‘…validatie is gewenst’, ‘… in de onderzoekende fase…’, ‘…wordt momenteel via pilotstudie getest….’, ‘… een pilot voor 25 patiënten…’, ‘… een pilot gestart…’, ‘…een prospectief onderzoek staat gepland….’, ‘….graag samenwerken [..] om klinische studies te doen’, ‘…innovatie kunnen valideren….’. Pas bij innovatie 9 – Continue pijnstilcatheter na colorectale chirurgie, kon VieCuri melden dat de innovatie inmiddels is geïmplementeerd als “common care”. Mooi was dat daar ook werd toegevoegd dat het voor iedere chirurg (ook die nog in opleiding is) eenvoudig te doen is, en dat hierdoor in veel gevallen geen morfine meer nodig is.
Als we soepel rekenen is een kwart van de 31 medisch technologische innovaties en iets minder dan de helft van de 42 proces innovaties klaar om te worden overgenomen. De 19 sociale innovaties lijken daar wel vrijwel allemaal klaar voor. Ongeveer de helft van de sociale innovaties betreft opleiding en training van professionals. Dat varieert van een met hulp van AMSL ontwikkelde virtuele HoloPatient, korte ‘hoe-zat-het-ook-alweer’ video’s van enkele minuten en een virtual reality ervaring van een patiëntreis voor de masterclass ‘en toen werd je zelf ziek’.
Net als elders in de zorg, is er nog een wereld te winnen door meer aandacht voor implementatie van manieren van werken die anderen al hebben uitgedokterd. Meer dan de helft van het boekje leest als een lijst met ZonMw projecten. Ook daarvoor concludeerden wij (SiRM) onlangs dat met meer aandacht voor implementatie de impact van al het onderzoek enorm kan verhogen (link).
Veel innovaties gekoppeld aan digitalisering
Digitale zorg krijgt, terecht, veel aandacht. Vrijwel alle proces en sociale innovaties kennen een digitale component. Bij de technische innovaties is dat ongeveer de helft. Er zijn verschillende vormen van digitalisering. Vaak gaat het om toepassen van virtual reality om de patiënt voor te bereiden op een behandeling of om de professional te trainen. Daarnaast gaan er innovaties in op thuismonitoring, bijvoorbeeld op basis van de Luscii-app.
Een van de grote uitdagingen in de zorg is integrale zorg leveren in de keten, samen met huisartsen en andere eerstelijns zorgverleners. Dat komt vooral terug bij de procesinnovaties, waarvoor bij bijna een kwart van de innovaties de huisarts is betrokken. De wijkverpleegkundige overigens maar drie keer, bij toediening van chemotherapie thuis, hartfalen in de thuissituatie en complexe wondzorg in de eerste lijn. De SOG (VVT) werd betrokken bij de mobiele ouderen besluitvormingsunit (MOBU) van het Albert Schweitzer ziekenhuis. Ook sommige technische innovaties maken zorg buiten het ziekenhuis mogelijk, bijvoorbeeld het langer houdbaar maken van antibiotica (van 8 uur tot 1 week) door de ziekenhuisapotheek van het Meander MC. Mooi te lezen dat de benodigde bufferoplossing in iedere bereidende ziekenhuisapotheek zelf te bereiden is en dat Meander het eventueel ook doorlevert.
Beschouwing
De STZ-innovatiegids geeft een mooi inzicht in de innovaties, vooral digitale, waar de zorg aan werkt. Met meer informatie over implementatie kan de impact verhoogd worden. Ik vond het trouwens een plezier om de gids te lezen. Veel rapporten en publicaties in de zorg gaan over problemen. Dit was eens een positief getoonzette publicatie met oplossingen waar mensen enthousiast aan werken. Brede implementatie van de besproken innovaties gaat de zorg de komende jaren echt verbeteren.