Geïntegreerde zorg is een wereldwijde beweging. Met woorden van deze strekking sloot Nick Goodwin het derde World Congress on Integrated Care, dat op 20 en 21 november plaatsvond in Mexico City. Goodwin is directeur van de organiserende International Foundation of Integrated Care. Op het congres werd duidelijk dat in een aantal landen in de wereld is gekozen voor integratie van de wetgeving voor zorg en maatschappelijke dienstverlening. Komt er in Nederland ook een wet waarbij de Wmo, de Jeugdwet, de Wet Langdurige Zorg en de Zorgverzekeringswet opgaan in één wet?
Ongelijkheid
Veel Latijns-Amerikaanse landen, maar ook China, kenden tot ongeveer 1980 een sterk centraal geleide politiek met nadruk op medisch-specialistische zorg binnen en buiten ziekenhuizen. De komst van enige democratie leidde daarna tot marktwerking in de zorg. Die veroorzaakte grotere ongelijkheid in de toegang tot de zorg en het faillissement van overheidsziekenhuizen.
Huisartsenzorg
Gezondheidsautoriteiten in die landen, ondersteund door WHO-statistieken, trokken in de jaren negentig aan de bel. Zij pleitten voor invoering van een zorgverzekeringswet. Verder drongen zij aan op huisartsen – werkend in gezondheidscentra – die ook preventieve interventies, zoals vaccinaties en screening, uitvoeren. Mexico, Brazilië en Colombia zijn hiermee zo’n twintig jaar bezig. China begint nu aan de invoering van huisartsenzorg zoals in Nederland en Engeland, vertelde een Chinese spreker op het congres.
Gezondheidseducatie
Na invoering van geïntegreerde eerstelijnszorg richt de aandacht zich op de zorg aan mensen met chronische aandoeningen. Hiervoor is gezondheidseducatie nodig en samenwerking tussen de eerste lijn en ziekenhuizen. Brazilië, Colombia, Singapore en westerse landen hebben tal van zorgprogramma’s opgezet, vooral voor mensen met diabetes, longziekten en hart- en vaatziekten. In Nederland komt deze zorg sinds de jaren negentig van de grond.
Samenhangende aanpak
Uit de presentaties op het wereldcongres kwamen een aantal conclusies naar voren die ook voor Nederland interessant zijn. Zo werd geconcludeerd dat de benadering op één specifieke chronische aandoening niet effectief is. Er zijn te veel burgers met meer dan één chronische aandoening. Ten tweede zijn er veel kwetsbare ouderen die lichamelijk en mentaal minder functioneren en die sociale problemen hebben, zoals vereenzaming en verwaarlozing. Ten derde bestaat er behoefte aan gezondheidseducatie en leefstijladvisering los van een specifieke aandoening. Zo blijkt uit de vele voordrachten in Mexico City dat overgewicht veel voorkomt. Wereldwijd zoeken beleidsmakers en onderzoekers naar een samenhangende aanpak van medische en sociale problemen.
Integratie
In Canada, Brazilië, Schotland, Mexico en Catalonië is gekozen voor integratie van de wetgeving voor zorg en maatschappelijke dienstverlening. De afstemming vindt plaats op lokaal of regionaal niveau en op het niveau van de individuele burger. Heeft die burger zowel problemen van fysieke, psychische als sociale aard, dan komt er een casemanager in beeld met kennis van zaken in het medische en sociale domein.
Nederland
In Nederland vindt integratie binnen het sociale domein plaats dankzij de gelijktijdige decentralisaties van de Participatiewet, de Jeugdwet en de Wet maatschappelijke ondersteuning. Integratie met de eerstelijnszorg, de geestelijke gezondheidszorg en de medisch-specialistische zorg is nog nauwelijks aan de orde.
Machtsstrijd
Als men de noodzaak hiertoe ook in Nederland inziet, verwacht ik dat de Wmo, de Jeugdwet, de Wet Langdurige Zorg en de Zorgverzekeringswet opgaan in één wet, waarbij zorg en welzijn op elkaar worden afgestemd. Ik noem dit de Wet op Zorg en Welzijn. Of dat gaat gebeuren, hangt af van het succes van genoemde landen die ons hierin voorgaan en van onze eigen ambitie. Waarschijnlijk ontstaat er weer een machtsstrijd tussen gemeenten en zorgverzekeraars over de vraag wie op decentraal niveau zorg en welzijn geïntegreerd mag aansturen. Deze sluimerende strijd ontvlamde reeds bij de bekostiging van de wijkverpleging: via de Zorgverzekeringswet of via de Wmo?
Samenhang
Dat er samenhang moet komen tussen zorg- en welzijnsbeleid daarover bestond in Mexico City wereldwijde consensus. Hoe dat vervolgens moet, vormt de komende jaren onderwerp van discussie overal ter wereld en hopelijk ook in Nederland.
Wat vind jij van het idee om één wet te ontwikkelen waarbij zorg en welzijn goed op elkaar worden afgestemd?
Tenenkrommend einde. Het veld mag jarenlang in discussie terwijl de knikkers in de politiek verdeeld worden. Marktwerking werkt niet in de Zorg, zegt ook Ombudsman
Sorry Guus, ik vrees dat zo’n wet er voorlopig niet gaat komen. Enerzijds is op dat front nu gewoon weer wat rust nodig om het nieuwe stelsel te laten intrillen, anderzijds, als ik nu kijk naar de prognoses, zal er na de volgende verkiezingen sprake zijn van totaal andere krachtsverhoudingen in de Kamer. Of er dan nog een nieuwe wet doorkomt? M.i. moeten we nu juist – gegeven het huidig stelsel – gezamenlijk met alle belanghebbenden werken aan die noodzakelijke samenhang.
Hoi Guus,
Onmiskenbaar heeft integrale zorg de toekomst. De vraag is wel hoe gaan we dat gaan bereiken. Het inkoopbeleid van gemeenten en zorgverzekeraars is nu gebaseerd op een enorme een tekentafelwijsheid en tegen de laagste prijs gedachte . De verbeeldingskracht en leiderschap om integraal in te kopen is nog heel ver weg. Kortom dit systeem leidt niet tot integrale zorg. Ik zie wel een oplossing in zo nieuwe wet vooral als we de “wat” en de “hoe” vraag gaan scheiden. Inkopers stellen public health en outcome doelen en aanbieders realiseren een integraal aanbod op regionaal niveau. Zo wet kan bovenliggend op de bestaande wetgeving. Waarbij we de bestaande wetten fors kunnen dereguleren.
“Samenhang en integratie”; wie kan daar tegen zijn? Natuurlijk doen zich juist op het gebied waar de verschillende wetten en systemen elkaar raken de meeste knelpunten voor. Helaas zijn juist de meest kwetsbare mensen daar het meest de dupe van. Heen en weer schuiven tussen ZVW, WLZ, WMO levert een enorm gat op tussen wal en schip. Hou bij elke nieuwe “transitie, transformatie, innovatie, kanteling of welke term er dan ook nog wordt bedacht, wel oog voor mensen met chronische beperkingen die het tempo van de systeemdiscussies niet bijbenen. Voorlopig is van de uitspraak dat “in nederland integratie in het sociaal domein plaatsvindt door de gelijktijdige decentralisaties” in veel delen van het land en de zorg nog niets te merken.