Guus Schrijvers

Gedragsactivatie is een therapievorm die patiënten met een depressie leert een koppeling te maken tussen hun gedrag en stemming door de eigen activiteiten te registreren. Daarnaast stimuleert gedragsactivatie patiënten om positieve situaties op te zoeken, door activiteiten te plannen. Achterliggend principe is dat activatie zorgt voor positieve bekrachtiging vanuit de omgeving, waardoor stemming en interesse verbeteren. Uit (recent) onderzoek blijkt dat gedragsactivatie niet onder doet voor cognitieve gedragstherapie.

Cognitieve therapie

Bij cognitieve gedragstherapie leert de patiënt een link te leggen tussen zijn gedachten en zijn stemming door die gedachten te registreren en wordt gepoogd denkpatronen die bijdragen aan een slechte stemming te veranderen.

Effectiviteit

In een klassieke studie uit 1996 zijn de werkzame componenten van cognitieve gedragstherapie onderzocht. Ondanks de sterke overtuiging van de deelnemende therapeuten over de superioriteit van de cognitieve technieken, bleek dat gedragsactivatie even effectief is als volledige cognitieve gedragstherapie. Latere studies bevestigden de effectiviteit van gedragsactivatie als zelfstandige behandeling van depressie.

Alternatief

Omdat gedragsactivatie zich -in tegenstelling tot cognitieve gedragstherapie- niet richt op de gedachten, kan deze door minder gespecialiseerde therapeuten worden gegeven. Daarom zou dit een goedkoper en beter beschikbaar alternatief voor cognitieve gedragstherapie kunnen vormen, mits de effectiviteit vergelijkbaar is.

Cobra-studie

Gedragsactivatie bleek de vergelijking met cognitieve gedragstherapie te doorstaan, maar de kwaliteit van de geïncludeerde studies was te laag. Daarom voerde een Engelse onderzoeksgroep recentelijk de Cobra-studie uit. Eind 2016 publiceerde zij daarover in het gezag hebbende tijdschrift The Lancet.¹ De afkorting Cobra staat voor Cost and Outcome of Behavioural Activation versus Cognitive Behavioural Therapy for Depression. Deze studie is een van de grootste gerandomiseerde onderzoeken naar psychologische behandelingen voor depressie.

Praktijkondersteuners ggz

Gedragsactivatie deed in deze studie niet onder voor cognitieve gedragstherapie: beide behandelingen waren bij 66% van de patiënten effectief. Gedragsactivatie bracht echter wel 21% minder kosten per patiënt met zich mee. De Nederlandse psychiaters Scheene en Van Eijndhoven checkten de kwaliteit en robuustheid van dit onderzoek voor het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunst ² Zij ondersteunden de conclusies. Het duo beveelt aan om gedragsactivatie door praktijkondersteuners ggz of binnen de basis-ggz te implementeren. Want deze activatie werkt even goed, maar kost minder per patiënt.

Richtlijnen en standaarden

Het wachten is nu op het Nederlands Huisartsen Genootschap en de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie om de resultaten van het onderzoek te vertalen in richtlijnen en standaarden. Dan kunnen zorgverzekeraars hun inkopen van gedragstherapie (deels) verleggen naar activatie.

¹ Richards DA, Ekers D, McMillan D, et al. Cost and Outcome of Behavioural Activation versus Cognitive Behavioural Therapy for Depression (COBRA): a randomised, controlled, non-inferiority trial. Lancet. 2016;388:871-80.

² Eijndhoven P van en AH Schene, Commentaar: Gedragsactivatie als eerstelijnsbehandeling voor depressie, Ned Tijdschr Geneeskd. 2017;161:D1323