Guus Schrijvers

13 januari 2017 publiceerde het Zorginstituut Nederland een kwaliteitskader voor verpleeghuiszorg: Samen leren en verbeteren. In dit kwaliteitskader is ook veel aandacht voor scholing. Want een goed doordacht, integraal scholingsbeleid kan bijdragen aan de kwaliteitsverbetering van langdurige zorg aan mensen met ernstige beperkingen in instellingen.

Ernstige beperkingen

Het kwaliteitskader gaat over de zorg en ondersteuning van cliënten met een Zorg Zwaarte Pakket-indicatie 4 t/m 10, die 24 uur aangewezen zijn op zorg en ondersteuning op basis van de Wet Langdurige Zorg. Hoewel de naam suggereert dat het alleen verpleeghuizen betreft, is de strekking breder. Het gaat ook over langdurige zorg aan mensen met ernstige psychiatrische aandoeningen en verstandelijke- en lichamelijke beperkingen. Een betere naam zou zijn: ‘Kwaliteitskader voor langdurige zorg aan personen met ernstige beperkingen die 24-uur per dag verblijven in een instelling’.

Uitgangspunten

Het kader formuleert tien uitgangspunten die ik hieronder verkort opsom:

1. De cliënt als mens is altijd het vertrekpunt. Daarbij moet het gaan om alle levensgebieden die voor de cliënt van belang zijn.
2. De nadruk ligt op leren als basis voor kwaliteitsverbetering.
3. De nadruk ligt minder op verantwoording afleggen via gedetailleerde uitkomsten. Dit biedt ruimte aan professionals.
4. Dit kader wil het vertrouwen versterken in de mensen die in de verpleeghuiszorg werken.
5. De focus ligt op samen leren: zowel intern met cliënten, naasten en zorgverleners als extern met andere zorgorganisaties, ouderenbonden, zorgcoöperaties en zorgkantoren.
6. Dit kwaliteitskader wil een bijdrage leveren aan het verminderen van bureaucratie en administratieve lasten.
7. De verpleeghuiszorg moet naast liefdevol en persoonsgericht, ook veilig voor cliënten zijn.
8. Zonder voldoende, bevoegd en bekwaam personeel kan er geen kwalitatief verantwoorde verpleeghuiszorg worden geleverd.
9. De geboden zorg ondersteunt de kwaliteit van leven van de cliënt; de cliënt krijgt een persoonlijk arrangement dat is afgestemd op eigen behoeften en de zorgaanbieder is verantwoordelijk voor de kwaliteit van zorg. Hiermee sluit het kader aan op de Wet Langdurige Zorg.
10. Zorgverleners, zorgorganisaties en koepels streven naar meer en betere kwaliteit dan de basisnormen uit het kader.

Personeelsnorm

De auteurs van het kader werken deze punten uit in concrete voorstellen van beleid binnen instellingen. Zij beargumenteren dat een landelijke personeelsnorm ( bijvoorbeeld twee verzorgenden per groep van acht cliënten) niet haalbaar is. Zo’n norm is afhankelijk van de algemene taakverdeling in een verpleeghuis, van de mate van digitalisering en uiteraard van de zorgzwaarte van de cliënten.

Richtsnoer

Al met al is het kwaliteitskader een serieus, goed onderbouwd beleidsstuk. De inspectie en de Nederlandse Zorg Autoriteit gaan het als richtsnoer gebruiken voor hun eigen beleid. Ook dat is winst. Nu maar hopen dat ook zorgkantoren ermee omgaan zonder eigen extra eisen. Ik schat in dat de Tweede Kamer eveneens het kader gaat omarmen. Het kader depolitiseert alle commotie over al dan niet vermeende non-kwaliteit in de langdurige zorg.

Scholing

Van de tien uitgangspunten zijn er acht die instellingen voor langdurige zorg al nastreven. Ik besteed daarom alleen aandacht aan de punten twee en vijf, waarin het interne- en externe leren als basis voor kwaliteitsverbetering naar voren komt. Deze punten komen ook terug in Samen leren en verbeteren.

Tips

Over de wijze waarop scholing kwaliteit kan verbeteren zou ik -na 45 jaar college geven aan professionals- een uitvoerig artikel kunnen schrijven. Ik volsta nu met het opsommen van enkele suggesties, zonder toelichting.

• Scholing heeft een hoger rendement als deze gaat over de actualiteit en eigen projecten
• Bied pas scholing aan als een kwaliteitsproject binnenkort start (just in time learning)
• Neem scholing mee in functionerings- en beoordelingsgesprekken
• Maak individueel scholingsbudget een tertiaire arbeidsvoorwaarde
• Bied ook scholing aan over routine onderwerpen, zoals het wassen van patiënten
• Laat leidinggevenden meelopen in de patiëntenzorg
• Inventariseer leerbehoeften van medewerkers
• Verruim de scholingsbudgetten
• Zorg voor vervangende diensten tijdens scholing
• Organiseer workshops met cliëntvertegenwoordigers en externen
• Geef trainingen volgens didactische lijnen, bijvoorbeeld die van Kolb, de driehoek van Miller of het (on)bekwaamheidsmodel
• Richt een eigen opleidingscentrum op bij zorgconcerns met meer dan één locatie
• Zet blended learning in via het internet én via fysieke ontmoetingen.

Informele scholing

Vermoedelijk worden diverse tips al uitgevoerd in instellingen. Naast de formele scholing met onderwijsdoelen, didactische leerlijnen en eindtermen bestaat er ook informele scholing: informatie uitwisseling bij het koffieapparaat, multidisciplinair overleg tussen professionals en projectbesprekingen. En als de ene professional ziet dat de andere niet volgens de onderwezen leerstof handelt, spreekt deze dan de ander aan? Een lerende organisatie vereist een open aanspreekcultuur. En leidinggevenden die dank je wel zeggen, als zij een keer de mist in gaan en hier vriendelijk op aangesproken worden door een medewerker.

Suggesties

Graag zie ik hieronder reacties tegemoet van lezers die mijn tips willen nuanceren, aanvullen of tegenspreken. Ook ontmoet ik graag professionals en leidinggevenden die reeds bezig zijn om van hun instelling een lerende organisatie te maken.

NB: De nadruk op lerende organisaties in het kwaliteitskader is zo boeiend en vernieuwend, dat de Guus Schrijvers Academie (ik ben daarvan onbezoldigd bestuurder) in december 2017 een congres organiseert onder de voorlopige titel: De langdurige zorg als lerende organisatie. Ter voorbereiding daarvan zoek ik contact met koepelorganisaties, patiëntverenigingen, zorgaanbieders, onderzoeksinstituten die aan dit congres willen meewerken. Interesse? Neem dan graag even contact met mij op.