De bestedingen in de zorg zijn de grootste uitgavenpost van de overheid. (Hoe) kan de regering de verwachte kostenstijging van 6,4 procent beperken?
6,4% kostenstijging
Voor de periode 2018-2021 is 18 miljard euro extra nodig om toegang en kwaliteit van zorg op peil te houden. In haar beleid houdt de regering hiermee rekening. Deze groei komt neer op een jaarlijkse toename van de zorguitgaven met 6,4%. De helft hiervan is bestemd voor loon- en prijsstijgingen binnen de zorg. Verder is 1,2 procent groei nodig vanwege de veroudering van de bevolking en 2,0 procent vanwege autonome groei. Al deze cijfers heb ik verzameld uit stukken van het Centraal Planbureau (CPB) en het ministerie van VWS.
Inperken
De bestedingen in de zorg zijn de grootste uitgavenpost van de overheid. De vraag is daarom interessant of die groei van 6,4% per jaar is in te perken. Bijvoorbeeld tot 5,4%. Dan komt 2,8 miljard vrij voor andere overheidsbestedingen. Menig vakminister zou blij zijn als de zorg 1% minder dan begroot zou groeien. Is dat mogelijk? Is er iets te doen aan de grote kostenveroorzakers: loonstijgingen, veroudering en autonome groei?
Meer dan alleen geldNu de economie er beter voorstaat, loopt de zorg het risico dat andere sectoren zoals de toeristenindustrie zorgmedewerkers weglokken met hogere salarissen. Dat is nu al te merken aan het tekort aan zorgpersoneel in de Randstad. Daarom is het onvermijdelijk dat de zorg ook haar salarissen voor verzorgenden en verpleegkundigen dient te verhogen. Uit onderzoek blijkt echter dat werkplezier niet alleen met geld te maken heeft. Waar professionals in de zorg van balen, is dat ze thans gemiddeld een derde van hun tijd bezig zijn met registreren. Dat leidt niet alleen tot tot minder werkplezier, maar ook tot minder tijd om hulp en advies aan patiënten te bieden.
Personeelstekort
Het grote probleem is niet de betaling, niet de geringe uitstroom van opleidingen voor de zorg, maar het behoud van ervaren krachten. Die zijn te behouden door een mix van betere betaling, minder administratief gedoe en minder hiërarchisch leiderschap. Wellicht is de verwachte loonstijging van 3,2% per jaar dan iets te beperken. Het is pijnlijk is dat de vorige regering vanwege de slechte conjunctuur ongeveer 100.000 mensen heeft ontslagen uit de zorg. Die moeten nu weer snel gezocht worden.
Babyboomers vergrijzenIn de jaren tot 2030 groeit het aantal 75-plussers met 4% per jaar. Dat is meer dan in de afgelopen jaren. Dat komt omdat vanaf 2020 de babyboomers 75 jaar worden. De regering wil hen zo lang mogelijk thuis laten wonen. Dat is prima. Toch is er een groep die dat niet kan. Want die is daarvoor te dement. Of heeft geen familie. Of heeft altijd iemand nodig bij het opstaan of bij de gang naar het toilet.
Verpleeghuizen en beschermde woonvormen
Zelfs als zo veel mogelijk 75-plussers thuis blijven wonen dankzij ondersteuning van verzorgenden en verpleegkundigen, bestaat er een grote behoefte aan kleine verpleeghuizen en beschermde woonvormen. Gemeenten en zorgverzekeraars lopen thans niet hard voor de babyboomers. Wellicht wordt de genoemde 1,2% kostengroei vanwege veroudering daarom niet volledig uitgegeven. Dit gaat dan leiden tot wachtlijsten voor verzorgings- en verpleeghuizen, schandalen in de pers en de groei van populistische politieke partijen. Want die laatsten gaan dan ongetwijfeld de onvrede mobiliseren.
Autonome groei
De zorgkosten stegen de afgelopen jaren met 2% vanwege autonome groei. ‘Autonoom’ is een vaag begrip. Aan de introductie van nieuwe geneesmiddelen is niet te ontkomen. Sterker nog, laten we blij zijn dat deze een nieuwe perspectief kunnen bieden aan patiënten met bijvoorbeeld erfelijke aandoeningen. Dat mag niet stoppen. En als patiënten meer luxe willen in de zorg (eenpersoonskamers in ziekenhuizen bijvoorbeeld), dan dienen zorgaanbieders daar gehoor aan te geven.
Overbodig zorgaanbod
Tal van studies tonen evenwel aan dat zorgaanbod voor een deel overbodig is, of verzorgd kan worden door medewerkers met een lager salaris. Denk aan laboratoriumonderzoek door huisartsen dat in het ziekenhuis wordt overgedaan. Denk aan patiënten die dure zorg eigenlijk niet willen. Denk aan twee ziekenhuizen die naast elkaar liggen en allebei ’s nachts noodhulp bieden. Of aan het te veel aanschaffen van dure protonenbestralers.
Meer doelmatigheid
Op dit moment stuurt de overheid en haar instanties weinig op dergelijke onderwerpen. Als ze dat meer zou doen, dan kan die autonome groei van 2% lager worden. Want dan kunnen artsen, verpleegkundigen en andere professionals meer patiënten zien dankzij grotere doelmatigheid.
Dit bericht verscheen eerder als bijdrage aan de opiniepagina van het Nederlands Dagblad.