Guus Schrijvers

Met welk percentage daalde het aantal operaties in Nederlandse ziekenhuizen in 2020 ten opzichte van de voorafgaande jaren? Deze vraag stelde de Nieuwsbrief Zorg en Innovatie aan Dutch Health Data (DHD), de instantie die sinds jaar en dag vele gegevens over ziekenhuizen verzamelt. Een ijverige statisticus gaf speciaal op ons verzoek antwoord. Hieronder staan diens cijfers. Gezondheidseconoom en voormalig hoogleraar Guus Schrijvers  geeft de  betekenis hiervan aan voor inhaalzorg.

De DHD cijfers bleven constant tot 2020

Het aantal operaties in algemene ziekenhuizen bedroeg in:

• 2017 – 3,17 miljoen
• 2018 – 3,14 miljoen
• 2019 – 3,15 miljoen

Alleen het getal over 2017 was al bekend uit het brancherapport 2018 van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen. In dat jaar vonden de meeste ingrepen in het ziekenhuis plaats aan 1. de huid 2. gebit en mond,  3.het bot-spierstelsel 4. het oog en 5. het oor. Deze top-5 betrof tweederde (65,8 procent)  van de operaties in 2017. De cijfers  gaan alleen over de algemene ziekenhuizen. De operaties van UMC’s en van Zelfstandige Behandel Centra (ZBC’s) vallen er buiten.

Wat opvalt is het stabiele niveau over de jaren 2017,  2018 en 2019. Vanwege de vergrijzing en technologische vooruitgang was een groei van 3,1 miljoen in 2017 naar 3,4 miljoen waarschijnlijk. Dit duidt op een plafondeffect. Wellicht konden de cijfers niet verder stijgen, vanwege de budgetplafonds van de zorgverzekeraars. Omdat in dit artikel de daling vanwege de pandemie centraal staat, blijft hier een nadere beschouwing over deze stabiliteit versus toenemende vraag buiten beschouwing.

In 2020 een daling van 530.000 operaties ten gevolge van Corona.  

Over 2020 bedraagt het aantal operaties dat de DHD registreerde 2,620.000. Dat is een daling van 530.000 operaties ten opzichte van het jaar 2019, ofwel 17  procent. Het DHD berekende het getal voor 2017 op dezelfde wijze als in de voorafgaande jaren. Zij verstrekte de Nieuwsbrief Zorg en Innovatie geen verdeling van dit aantal naar soort operatie zoals het genoemde brancherapport wel doet. 

Zoals hierboven al vermeld bedraagt de 2019-productie 3,15 miljoen operaties gedurende 365 kalenderdagen ofwel 8630 per dag. Een daling met 530.000 operaties houdt in dat de productie overeenkomend met 61 kalenderdagen dagen (=17 procent van365 dagen) wegviel. Het wegvallen valt waarschijnlijk te wijten aan de uitgestelde zorg in verband met  Covid, aldus het DHD in een begeleidende mail aan de Nieuwsbriefredactie.

De DHD cijfers sluiten niet en wel aan op die van de NZA

Eind april meldde de Nederlandse Zorgautoriteit (NZA)  dat de corona-pandemie over de periode maart 2020 tot en met maart 2021 leidde tot 230.000 uitgestelde operaties. Eind juni is dit aantal toegenomen  tot 320.000 operaties. Dat komt omdat in het laatste overzicht ook de uitgestelde zorg in de maanden april en mei 2021 zijn opgenomen. Dit laatste aantal komt overeen, aldus de NZA,  met 22% van het aantal operaties dat normaal jaarlijks plaatsvindt. Indien 320.000 uitgestelde operaties 22 procent vormen, dan is volgens de NZA het totaal aantal per jaar 1,45 miljoen (320.000 gedeeld door 0,22). Hoe dit aantal van 1,45 miljoen zich verhoudt tot de 3,1 miljoen jaarproductiecijfers van de DHD, is onduidelijk. De NZA licht dit niet toe. Wel meldt zij dat zij zich mede baseert op de DHS-data. Dat het percentage van 22 procent uitgestelde operaties hoger is dan het DHD percentage van 17 procent, is verklaarbaar. De in 2020 plus  2021  uitgestelde zorg is uiteraard hoger dan die alleen in 2020.

Uitgestelde zorg wegwerken duurt minstens een jaar

 Stel dat het lukt om de genoemde  61 dagen van uitgestelde zorg weg te werken door de operatie-capaciteit te verhogen met 10 procent. Dat kan in theorie door de bedrijfstijd van OK’s te verlengen en  meer OK-verpleegkundigen, OK-assistenten en specialisten en extra-personeel voor pre- en postoperatieve zorg in te zetten. Tien procent van de OK-jaarproductie betreft 37 dagen. (= 10% van 365 dagen). Dit houdt in dat het inhalen van de uitgestelde zorg van 61 werkdagen 20 maanden duurt. Vele maanden meer dan de periode tot maart 2022, die VWS-minister van Ark in haar beleidsbrief van mei 2021 noemde. In een eerdere Zorgvisie-publicatie (samen met enkele collega’s) stelde ik een haalbare campagne voor om de uitgestelde zorg in te halen in twee jaar. Want de bottleneck,  het werven van OK-personeel, lukt waarschijnlijk niet om weg te nemen op korte termijn. Bovendien bleef buiten beschouwing dat een nieuwe Covid-golf in de komende herfst en winter opnieuw tot uitstel leidt.

Kortom

De take home messages aan de lezer zijn de volgende:

• De DHD publiceert betrouwbare cijfers over de jaarproductie van operaties in algemene ziekenhuizen over de periode 2017 – 2020. Hieronder vallen niet de UMC’s en de ZBC’s.
• Zij komt op een omvang van 530.000 minder operaties in 2020 ten gevolge van de corona-pandemie.
• Dat aantal is gelijk aan 17 procent daling ten opzichte van 2019. In kalenderdagen komt dit overeen met een productiedaling gedurende 61 dagen (17 procent van 365).
• Bij  een capaciteitsuitbreiding van de OK ’s met 10 procent (= 37 OK-productiedagen)    duurt het inlopen van de inhaalvraag  20 maanden.
• Dat is langer dan de periode tot 1 april 2022 die minister Van Ark  inschat.
• Onduidelijk is hoe de NZA-berichtgeving over de uitgestelde zorg zich wel of niet verhoudt tot de DHS-gegevens.
• E.e.a. natuurlijk in de veronderstelling dat COVID geen roet in het eten gooit.