Guus Schrijvers

In Nederland is de bedbezettingsgraad in ziekenhuizen veel lager dan het Europese gemiddelde. Actuele cijfers hierover ontbreken echter. Hoe krijgen we die boven water? Moeten ziekenhuizen geld krijgen om het aantal bedden terug te brengen? Moet er weer een toetsing komen voor de nieuwbouw van ziekenhuizen?

Nederlandse ziekenhuizen hebben een lage bedbezettingsgraad in vergelijking met het Europese gemiddelde. In Europa ligt die gemiddeld rond de 80%. Volgens de OECD was de bezettingsgraad in 2013 in Nederland 53%. Volgens de Enquête Jaarcijfers Ziekenhuizen was de Nederlandse bezettingsgraad in dat jaar 64%; nog steeds lager dan het Europese gemiddelde. Een deel van de verklaring is dat in Nederland veel patiënten in dagverpleging worden behandeld; deze patiënten bezetten geen bedden.

Geen actuele cijfers

Deze informatie haal ik uit het brancherapport ziekenhuizen 2015. Ik zocht deze percentages op ten behoeve van een interview dat ik gegeven heb over vastgoed van ziekenhuizen aan Skipr. Het brancherapport 2016 bevat geen gegevens hierover. Op basis van cijfers uit het meest recente rapport uit 2017 berekende ik de bezettingsgraad in 2016.

Bedbezettingsgraad 2016

In 2016 waren er 2,3 bedden per 1.000 inwoners in Nederland. Dan zijn er dus in totaal 39.146 ziekenhuisbedden: 2,3 x 17,02 miljoen gedeeld door 1.000 = 39.146 (=A) . Het aantal klinische opnamen in ziekenhuizen bedroeg 1,47 miljoen in 2016 en de opnameduur 4,12 dagen. In totaal dus 6.056.400 (1,47 miljoen maal 4,12 dagen) gedeeld door 365 verpleegdagen. Per dag in gebruik zijn dat 16.592 bedden (B). De bedbezettingsgraad = A gedeeld door B maal 100 = 42,4%. Dit getal lijkt mij onwaarschijnlijk laag, gelet op de uitkomst uit 2013. Ik heb het niet gebruikt in het interview. Mijn exercitie daarvoor leidde tot de volgende vragen, waarop vakbladen, branche-organisaties en het CBS geen antwoord geven.

Vijf vragen

1. 1. Wat is de bezettingsgraad van Nederlandse ziekenhuizen in de afgelopen tien jaar, uitgesplitst naar aard (academisch, revalidatiecentra, topziekenhuizen en kleinere regionale ziekenhuizen)?
      Het kan niet zo zijn dat wetenschappers zoals ik zelf maar wat gaan rekenen.
   2. Wat is de bezettingsgraad per seizoen?
      Ik lees in vakbladen dat ziekenhuizen in februari en maart patiënten moesten weigeren vanwege de griepepidemie: het ziekenhuis was vol. Ik benieuwd naar de bezettingsgraad in die maanden. Zelf denk ik dat ziekenhuizen opnamestops kenden, omdat eigen professionals ook geveld waren door griep.
   3. Is de bezettingsgraad een goede graadmeter voor de efficiëntie van het gebruik van ziekenhuisgebouwen?
      Ik denk van wel, maar dit criterium is niet het enige. Looptijden en energiegebruik zijn bijvoorbeeld andere criteria voor de efficiëntie van gebouwen. Vroeger had de bezettingsgraad ook een relatie met het aantal personeelsleden. Dat is niet meer het geval. Want veel professionals werken op afdelingen zonder bedden, zoals de polikliniek en de dagbehandeling.
   4. Hebben ziekenhuizen behoefte aan speciaal budget voor transformatie-kosten?
      Ik denk het wel. Het beleid van specialisten. ziekenhuisbestuurders en overheid is gericht op zo veel mogelijk zorg thuis. Dit leidt tot nog verdere verlaging van de bezettingsgraad. En tot minder inkomsten ter dekking van hypotheeklasten op gebouwen. In het hoofdlijnenakkoord is een bedrag van 450 miljoen euro gereserveerd voor transformatiekosten van ziekenhuizen. Ik ben benieuwd hoe dit geld verdeeld gaat worden. Per procent lagere bezettingsgraad een bepaalde som transformatiegeld om hypotheken versneld af te lossen en gebouwen af te stoten?
   5. Moet regionale toetsing voor nieuwbouw van ziekenhuizen terugkomen?
      In het verleden beoordeelde het College Ziekenhuisbouw en later het College voor Ziekenhuisvoorzieningen de (ver- of) nieuwbouw van ziekenhuizen vanuit regionaal perspectief. In de jaren zeventig van de vorige eeuw leidde dit tot een versnelde reductie van het aantal ziekenhuisbedden. Ik zit niet te wachten op een nieuw College voor (ver)nieuwbouw van ziekenhuizen. Maar ik kan mij wel voorstellen dat regionale zorgverzekeraars en bankiers beter letten op de (dalende) lange termijnvraag naar meerdaagse opnamen in ziekenhuizen.