Guus Schrijvers

Er bestaan vier soorten van marktwerking in de zorg: de concurrentie tussen zorgaanbieders over contracten met zorgverzekeraars; de concurrentie tussen zorgaanbieders over de keuze van de patiënt; het persoonsgebonden budget waarbij de cliënt zelf contracten sluit met zorgaanbieders en de concurrentie tussen zorgverzekeraars over de poliskeuze van verzekerden. Deze laatste vorm van marktwerking willen drie politieke partijen reduceren. Hoe wenselijk is het dat de Tweede Kamer de marktwerking tussen zorgverzekeraars reduceert dan wel afschaft?

Verkiezingsprogramma’s

De PvdA, SP en 50-plus willen de concurrentie tussen zorgverzekeraars over de poliskeuze helemaal afschaffen. GroenLinks, Christen Unie en CDA willen dat gedeeltelijk. VVD, D66 en PVV zeggen hier niets over in hun verkiezingsprogramma. Is het mogelijk de eerste zes partijen op één lijn te krijgen zodat ze bij de kabinetsformatie elkaar op dit punt kunnen versterken? Of, indien hierover bij de formatie geen onderhandelingen plaatsvinden, is een initiatief-wetsvoorstel van de eerste zes partijen op dit punt mogelijk?

Het volledig afschaffen van concurrentie tussen zorgverzekeraars houdt het volgende in:

1. Het zo inrichten van het vereveningsfonds dat het zorgverzekeraars ervan weerhoudt om vooral gezonde verzekerden te werven.
2. Uitdunning van het aantal polissen dat wordt aangeboden.
3. Verzekeringen voor specifieke groepen (collectieven) alleen toestaan als deze de gezondheid bevorderen.
4. Geen projecten en zorginnovaties georganiseerd per verzekeraar.
5. Geen uitvraag van kwaliteitsindicatoren door elke individuele zorgverzekeraar.
6. Geen verbod op samenwerking tussen zorgverzekeraars in een regio door de Autoriteit Consument en Markt of andere toezicht houdende organen.
7. Geen onderscheid in te betalen nominale premie tussen zorgverzekeraars.
8. Geen reclame in de massamedia om overstappen naar een andere zorgverzekeraar uit te lokken.
9. Beleidsvorming meer concentreren bij het Zorg Instituut Nederland waardoor zorgverzekeraars meer het karakter krijgen van uitvoeringsorganen.
10. Geen opbouw meer van eigen vermogen door zorgverzekeraars als weerstandsfonds bij marktwerking.

Elk van de genoemde zes partijen noemt enkele van deze tien punten in haar programma. Gezamenlijk komen ze uit op de tien opgesomde punten.

Concurrentie baat niet; schaadt wel

In 2006 kwam de Zorgverzekeringswet tot stand. De theorie was toen dat concurrentie tussen zorgverzekeraars de premie verlaagt en de kwaliteit verhoogt. Want daarmee weten zij meer verzekerden aan zich te binden. Deze theorie is niet bevestigd. Immers, na 2006 trad in Nederland geen trendbreuk op in de kostenontwikkeling. Evenmin trad een verandering op in rangordeningen tussen West-Europese landen: Nederland hoorde en hoort nog steeds met haar zorg tot én de beste én de duurste landen.

Moeizame Samenwerking

Kortom, deze marktwerking heeft niet gebaat. Wel geschaad, want burgers raakten door de vele aangeboden polissen het overzicht kwijt. Want zorgaanbieders moesten met elke zorgverzekeraar aparte contracten sluiten en registraties bijhouden. Een recente internationale studie concludeert dat in ons land concurrentie en de noodzaak tot meer samenwerking en integratie op gespannen voet staan. Samenwerking en daarmee samenhangend onderling vertrouwen tussen zorgaanbieders en zorgverzekeraars zijn vereist voor actuele ontwikkelingen, zoals concentratie van complexe zorg in bepaalde ziekenhuizen en substitutie tussen tweede en eerste lijn. Competitie sluit samenwerking niet uit, maar bemoeilijkt die wel.

Agenda

Vanwege deze bevindingen ben ik er voorstander van om concurrentie tussen zorgverzekeraars te beperken en op termijn af te schaffen. Van de genoemde tien punten kan ik op dit moment niet beoordelen welke snel te realiseren zijn en voor welke wetswijzigingen vereisen. Ze vormen wel een agenda voor de onderhandelingen over dit onderwerp na de verkiezingen tussen aanstaande coalitiepartners.

Oproep

Dat geldt ook voor besprekingen tussen de zes genoemde partijen, die over dit onderwerp dan één gemeenschappelijk standpunt kunnen innemen tijdens de nieuwe regeerperiode. Drie partijen met regeerambities, VVD, D66 en PVV, zeggen niets over concurrentie tussen zorgverzekeraars. Het zou de verkiezingscampagnes meer toekomstgericht en inhoudelijker maken en minder persoonsgericht en geframed, indien Edith Schippers, Pia Dijkstra en Geert Wilders in de komende weken melden wat hun partijen van plan zijn op dit punt.

Dit bericht is in iets gewijzigde vorm verschenen in het vakblad Zorgvisie en is onderdeel van een serie columns over de gezondheidszorg-paragraaf in de verkiezingsprogramma’s van negen politieke partijen.