Voor burgers in en regio vormen toegang tot de zorg, samen beslissen en kwaliteit de belangrijkste aspecten van zorgverlening. Voor professionals zijn dat kernwaarden, standaarden en richtlijnen van de eigen beroepsgroep. Voor de derde partij in een regio, de managers, is het belangrijkste het behoud van de eigen instelling en het sturen op cijfers oftewel dashboarding. De vierde partij bestaat uit beleidsmakers. Zij werken bij overheid(sinstanties), gemeenten, zorgverzekeraars en zorgkantoren. Hun waardenoriëntatie gaat uit naar de bestaande wetgeving, kostenbeheersing en deverlangens van hun politieke bazen. Goede regionale samenwerking in de gezondheidszorg lukt beter als de verschillen in waarden-oriëntatie kleiner worden. Dat is het werk voor regionale trekkers (in vakjargon: de integratoren): onafhankelijk denkende personen en gremia met gezag en goed in het creëren en behouden van draagvlak. De Contourennota die minister De Jonge begin juli uitbrengt over het versterken van de regionale samenwerking met behulp van wetgeving en specifieke bekostiging, zou de verschillen in waardenoriëntatie tussen de vier partijen moeten benoemen en de regionale trekkers faciliteren.
Bovenstaande zinnen vormen de conclusie die ik trek, zestien uur na afloop van het druk bezochte congres eerstelijn 2020- 2030. Dat vond plaats op 6 maart in het stadion van FC Utrecht. InEen directeur Anoeska Mosterdijk, Zorggroep Almere opbouwer en huisarts Vera Kampschoer, directeur van de eerstelijn in West Brabant, Irma van der Pluijm en event organizer Petra Schimmel hadden het congres voorbereid. Ik relativeer bovenstaande conclusies: het zijn die van ondergetekende. Ik vermoed dat iedere congresdeelnemer eigen take home messages heeft opgesteld. Dat past ook bij een congres dat kennis delen en vergroten als belangrijkste doelstelling heeft.
Plenaire inleider Kampschoer werkt al bijna veertig jaar aan het integreren van zorg in Almere. Zij deed daarover verslag op 6 maart. Conclusie: Zorgvernieuwing vraagt veel tijd, echt decennia. De nieuwe zorg in Almere voor mensen met chronische aandoeningen en multipathologie vormt een goed voorbeeld voor de rest van Nederland. De integratie van ouderenzorg en eerstelijn zou aldaar nog verder kunnen, maar verschillen in wet- en regelgeving en in digitale registratie-systemen belemmeren deze.
Prof. Mirella Minkman benoemde de verschillen in waarde-oriëntatie waarmee dit artikel begint. Zij somde achttien kernwaarden waarop de vier partijen -volgens empirisch onderzoek- verschillen (zie afbeelding). Die leidt tot verschillen in governance: elke van de vier partijen wil op een andere manier controleren of haar waarden naar voren komen in de patiëntenzorg. Zij benadrukte ook dat elke zorgtype een andere schaal voor de regionale samenwerking behoeft. Die is voor acute zorg echt groter dan voor zorg aan mensen met chronische aandoeningen.
Een goed voorbeeld van regionale samenwerking bood huisarts Karin Groeneveld die de kar trekt in de regio Heerenveen. Deze Friese integrator vergeleek haar werk met wadlopen: met de voeten in de modder genietend van verre uitzichten. De Heerenveense regio bestaat uit drie pakketten van activiteiten: verschuivingen van tweede naar eerste lijn; de samenwerking rondom ouderen en ten derde de samenwerking met het sociale domein. Voor mij viel op dat huisartsen en specialisten vanuit één coöperatie invloed uitoefenen op de regionale samenwerking. Verder bestaat er een platform voor patiëntenorganisaties, cliëntenraden en WMO-raden die de waarde van de burgers steeds weer inbrengen in projecten en op bestuurlijk niveau.
Houd de huisarts overeind
In de wandelgangen van het congres kreeg ik van verschillende kanten dezelfde waarschuwing. Veel regionale samenwerking leidt tot een zwaarder belasting van de huisarts. De medisch specialisten willen kleine verrichtingen overlaten aan huisartsen evenals de begeleiding van mensen met chronische aandoeningen. De gespecialiseerde geestelijke gezondheidszorg (ggz) wil de herstelzorg en begeleiding van zware psychiatrische zorg graag overdragen aan huisartsen en hun praktijk ondersteuners ggz. En de acute zorg van de ambulancediensten en de ziekenhuizen ziet te veel lichte patiënten die ook door huisartsen gezien hadden kunnen worden. Ja, allemaal waar en toe te juichen. Het tegengaan van medicaliseren, participeren aan de maatschappij en het bevorderen van kwaliteit van leven is gebaat bij zorg in de eigen buurt vanuit een breed perspectief. Maar intussen valt de huisarts om: de contourennota zou als urgent punt moeten benoemen dat regionale samenwerking in eerste instantie erop gericht moet zijn om de werkbelasting van huisartsen terug te dringen dus niet het verzwaren van het takenpakket. Dus niet zomaar verzorgingshuizen sluiten, SEH’s dicht doen en psychiatrische bedden afdanken. Alleen als er een goede opvang in wonen en zorg in de eigen buurt beschikbaar is.
Congresopzet was ook nieuw
Op het congres van 6 maart kwamen tal van apothekers aan het woord in plenaire inleidingen en parallelsessies. Zij benadrukten de samenwerking met huisartsen, de chronische zorg en de ggz. Zij presenteerden innovatieve projecten over het uitschrijven van herthaalrecepten, het garanderen van veiligheid bij polyfarmacie, therapietrouw en het stoppen met psychofarmaca en opiaten. Ook nieuw voor mij was de inbreng van vele Vlamingen. Hun aanvoerder was plenaire inleider Ri de Ridder, voormalig huisarts en topambtenaar. In Nederland werkt het VWS programma Juiste Zorg op de Juiste Plek met 85 goede voorbeelden waarop vooraf geen strenge selectie heeft plaats gevonden. Laat duizend bloemen bloeien is in ons land het devies. Daar is veel voor te zeggen: er komt een brede beweging op gang. België heeft ook zo’n programma, aldus De Ridder. Zij kreeg een vergelijkbaar aantal (70) aanmeldingen binnen. Thans werkt de federale regering met twaalf goede voorbeelden die zij selecteerde uit die zeventig. Het is te vroeg om nu al te beoordelen welke aanpak voor de zorgvernieuwing het beste werkt: de Nederlandse of de Belgische.
Ik doe in dit verslag onrecht aan de presentaties uit Alphen aan de Rijn, Amersfoort, Amstelveen, Amsterdam, Boxmeer, Den Haag, Harderwijk, Leiden, Leuven, Maarssen, Maastricht, Nijmegen, Tilburg, Twente, Utrecht en West Brabant. Dank aan alle inleiders uit deze plaatsen en de overige congresdeelnemers om hun ervaringen en kennis te delen.
Congresagenda
Op 26 maart vindt het congres ambulantisering ggz: wat gaat goed en wat kan beter? Hier gaat het om regionale samenwerking tussen eerste lijn, ggz en sociale domein. Wij halen nu een goed voorbeeld niet uit Vlaanderen maar uit de Franse plaats Lille, Goede voorbeelden komen ook nu weer uit het gehele land. Plenaire sprekers komen uit de top van de ggz, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en uit de wereld van wetenschappelijke onderzoekers. Voor meer info en Inschrijven klik je hier.
Op 19 mei vindt het congres ziekenhuizen 2030 plaats. Hier gaat het om regionale samenwerking tussen ziekenhuizen, substitutie van tweede naar eerste lijn en het digitale ziekenhuis, dat zorg ver weg toch achter de voordeur op het beeldscherm thuis aanbiedt. Wij halen nu een goed voorbeeld uit Israël. Goede voorbeelden komen ook nu weer uit het hele land. En dit onder het motto: de toekomst bestaat al, maar moet alleen nog verspreid worden. Plenaire sprekers komen uit de top van de ziekenhuizen, de beleidswereld en uit de wereld van adviesbureaus en wetenschappelijke onderzoekers. Voor meer info en Inschrijven klik je hier.
De masterclass Zorgvernieuwing voor de hierboven genoemde regionale trekkers en voor wie dat willen worden, is uitgesteld vanwege de corona-epidemie. Wij wachten op betere tijden. Je kunt je wel alvast voorlopig aanmelden. Klik hier voor meer informatie over de oorspronkelijke opzet en voor voorlopige inschrijving.
Dank voor het verslag van Congres 6 maart. je merkt op dat bij regionale samenwerking huisartsen in de praktijk vaak zwaarder belast worden. Vraag is dan: wie houdt vanuit de helikopterview in de gaten dat bij het regionale samenwerking partijen elkaar niet de bal toespelen maar ECHT samenwerken in het belang van de kwaliteit van zorg op maat voor de patienten? Is daar ook over gepraat?
Ja, Brenda, daar is ook over gesproken. Echt samenwerken staat centraal bij geïntegreerde zorg. En niet afschuiven of alleen maar verwijzen.