Artsen, verpleegkundigen en andere zorgprofessionals, schudt geen handen ter begroeting van patiënten of cliënten. Deze veel aangereikte aanbeveling komt mij bekend voor uit een oud project. Tijdens de corona-epidemie zou patiënten en professionals zich aan deze goede raad moeten houden, maar daarna niet meer. Waarom niet? In elk ziekenhuis geldt dat professionals hun handen moeten desinfecteren voor en na lichamelijk contact met een patiënt. Dat dit niet geldt voor een begroeting of afscheid is inconsequent. Laten professionals het groetritueel vervangen door een vriendelijk knikje of buiging en met bijvoorbeeld de woorden: ‘welkom, neemt u plaats’, respectievelijk ‘het beste ermee’ of ‘tot de volgende keer’.
Door dit bericht kwamen ook andere, oude hygiënische aanbevelingen bij mij boven. Die zouden zeker in deze maanden waarin het coronavirus rondwaart, moeten worden opgevolgd, maar ik zou zeggen voortaan altijd.
Het advies om in de ellenboog te hoesten en niezen verdient ook extra aandacht. Dat is hygiënischer dan ‘hand voor de mond als je hoest’, de waarschuwing waarmee ikzelf en velen van u zijn opgevoed. Ikzelf doe het daardoor nog regelmatig verkeerd. Dit voorbeeld illustreert maar weer hoe moeilijk het is om gedrag te veranderen en dat kennis aanreiken niet voldoende is. Als ik in de fout ga, attenderen mijn kinderen mij op dit ouderwetse in de hand hoesten.
De derde aanbeveling is ‘stopt met, vaak driemaal, zoenen wanneer u een bekende ontmoet’. Zoen zeker niet op de mond, maar evenmin op wangen of in de lucht met wangen tegen elkaar. Ook dat is onhygiënisch. Nu door het intensieve, internationale personenverkeer de kans op besmetting door ziekten groter wordt, is het zaak met zoenen ter begroeting terughoudend te zijn.
De vierde en laatste tip betreft de hygiëne bij kwetsbare patiënten thuis: Stel bij longpatiënten en andere vatbare patiënten één hygiënisch plan van aanpak op voor verzorging en schoonmaak. Er zijn drie niveaus van schoonmaken te onderscheiden: 1. Op-het-oog schoonmaken: hierbij worden alleen zichtbare oppervlakten gereinigd en af en toe krijgt de woning een grote beurt. 2. Wetenschappelijk bewezen schoonmaken. Hierbij erkent de thuiszorgorganisatie dat elk oppervlak een eigen schoonmaakmiddel behoeft. Bij deze optie heeft de huishoudelijke hulp een eigen schoonmaakkoffer bij zich. 3. Hygiënisch schoonmaken. Dit is gelijk aan optie 2 maar wel met een desinfecterend schoonmaakmiddel zoals Dettol. In de krantenberichten staat vermeld dat vooral kwetsbare ouderen en longpatiënten aan het coronavirus overlijden. Wellicht is dit risico te verkleinen als iedereen – zowel mantelzorgers als professionele hulpen werken volgens optie 2 en bij direct gevaar voor besmetting volgens optie 3.
Deze vier aanbevelingen kregen in de afgelopen decennia weinig steun: Ze verwierven geen professioneel en maatschappelijk draagvlak of waren te duur. Want in de tweede helft van de 20ste eeuw leefde Nederland in de veronderstelling dat de infectieziekten overwonnen waren. Langer geleden stond bij mijn voorgangers (ik was de vijftiende Utrechtse hoogleraar volksgezondheid sinds 1850) de hygiëne centraal. Dat gebeurde onder de term gezondheidsleer met als belangrijke onderwerpen hygiënisch koken, wassen, kinderen ter wereld brengen, de hygiëne op scholen en het omgaan met besmette huisgenoten. Wellicht leidt de corona-epidemie tot reflectie en komt hygiëne terug van weggeweest.
Congres agenda
Laat in het najaar organiseren wij met enkele partners een congres over de betaling van preventie. Als de Corona epidemie dat tenminste toelaat. Wil jij hierover meedenken? Stuur fan een mail naar ondergetekende op mail@guusschrijvers.nl
Dit artikel verscheen op 4 maart als blog in het vakblad Zorgvisie