Voor het bezoeken van cursussen en congressen lieten 40% van de reumatologen, een derde van de cardiologen en een kwart van de internisten zich in 2015 betalen door de farmaceutische industrie. Deze gegevens publiceerde De Volkskrant afgelopen zaterdag. De data zijn afkomstig uit het zogeheten transparantieregister. De onafhankelijkheid van deze artsen loopt hierdoor gevaar. De gedragseconomie leert dat een kleine financiële prikkel het gedrag van mensen aanzienlijk kan beïnvloeden. Dit staat bekend als het winkelwagentjes argument: Om een luttele 50 cent terug te verdienen, zijn burgers bereid hun karretje terug te brengen. Hieronder volgen vijf suggesties om misbruik van deze betalingen aan artsen tegen te gaan.
Farmabedrijven: stop ermee!
De meest eenvoudige oplossing is dat de farmaceutische industrie stopt met hoge vergoedingen voor lezingen door specialisten en voor deelname aan congressen. Betaal redelijk voor een voordracht, bijvoorbeeld 400 euro. Betaal ook een goede prijs voor onderzoek, inclusief presentaties in tijdschriften en op congressen. Maar hou anno 2016 op met dubieuze betalingen. Die zijn niet goed voor de volksgezondheid, niet goed voor de toewijding van specialisten en niet goed voor de reputatie van farmabedrijven. Een wethouder gaat niet op kosten van een bouwbedrijf naar een evenement, een specialist doet dat niet op kosten van een farmaceutisch bedrijf. Dubieuze betalingen zetten specialisten weg als scharrelaars.
Gedragscode KNMG
De Tweede Kamer zou via de minister de KNMG kunnen verzoeken een nieuwe ethische gedragscode op te stellen. De artsenorganisatie heeft grote ervaring met ethische kwesties van het begin (abortus) tot aan het einde van het leven (euthanasie). Zij zou gebruik kunnen maken van de integriteitsnormen voor politici en ambtenaren, die onlangs nog zijn aangescherpt. Een andere inspiratiebron: Ook bankiers en accountants hebben recentelijk hun gedragscodes vernieuwd. Ik hecht aan een KNMG-gedragscode, omdat artsen beter luisteren naar hun eigen organisatie dan naar overheden of zorgverzekeraars.
Toon prijzen geneesmiddelen
De meerderheid van de specialisten schrijft medicatie elektronisch voor. Hierbij verschijnt op het scherm een digitaal formulier, waarin de arts het gewenste medicament aanklikt en de gebruiksvoorschriften aangeeft. Het is eenvoudig om in zo’n formulier een prijslijst op te nemen, waarin niet alleen de prijs van het beoogde medicijn staat, maar ook prijzen van goedkopere, adequate varianten. Bewezen is, dat de kosten van geneesmiddelen hierdoor omlaag gaan. Door zo’n prijslijst neemt de invloed van farmabedrijven af en het doelmatig voorschrijven toe.
Bonus voor doelmatig voorschrijven
Een prikkel van een farmabedrijf, zoals het vergoeden van een congresbezoek, stimuleert het voorschrijven van geneesmiddelen van dat bedrijf. Als tegenhanger werken sommige Amerikaanse zorgverzekeraars met een financiële bonus voor doelmatig voorschrijven. Dit staat bekend als Pay for Performance (P4P). Er ontstaat dan concurrentie tussen zorgverzekeraars en farmabedrijven met als lachende derde de (hebzuchtige) specialist. Ik ben persoonlijk niet zo’n voorstander van deze oplossing.
Cursusvergoedingen belasten
Het genoemde transparantieregister is openbaar en voor de belastingdienst toegankelijk. Betalingen door de farmaceutische industrie aan een medisch specialistisch bedrijf, maatschap of individuele specialist zijn eenvoudig weg te belasten met een tarief van 100%. Een simpele wijziging in de regelgeving volstaat. In wezen worden de betalingen dan verboden. Toch ben ik geen voorstander hiervan, omdat zo’n wijziging aanleiding kan zijn voor constructies gericht op het ontwijken van dergelijke aanslagen. De regelgeving wordt dan te ingewikkeld.
Al met al lijken mij de oproep aan farmabedrijven om ermee te stoppen, een KNMG-gedragscode en het tonen van de prijzen van geneesmiddelen bij het elektronisch voorschrijven een goede start om onafhankelijkheid van artsen weer op de rails te zetten. Heeft dat onvoldoende effect, dan zijn Pay for Performance en 100% wegbelasten drastischer middelen.
Masterclass
In de Masterclass Geïntegreerd Zorgmanagement besteed ik veel aandacht aan ethische vraagstukken zoals deze. De masterclass start op donderdag 3 november, duurt tien donderdagmiddagen en is bestemd voor leidinggevenden/bestuurders van zorginstellingen en voor aankomend bestuurders in de zorg. Meer informatie tref je hier aan.
Dit bericht is geschreven naar aanleiding van een interview met mij in de Volkskrant van 3 september 2016.