Meer taken en bevoegdheden voor het ROAZ
In Nederland zijn 11 regio’s voor acute zorg. Aan het hoofd van elke regio staat een Regionaal Overleg Acute Zorg (ROAZ). Deze ROAZ’en functioneren prima. Ze krijgen nu ook de taak om het Kwaliteitskader Spoedzorgketen in hun regio te implementeren. Maar dan moet wel hun bevoegdheid om kwaliteitsnormen in te voeren vergroot worden. Want adviezen die een ROAZ uitbrengt hebben weliswaar grote invloed op het professionele handelen, maar ze zijn niet dwingend.
Patient Journeys
De ROAZ’en functioneren uitstekend. Ze hebben een eigen methodiek ontwikkeld om de kwaliteit van de spoedzorg te verbeteren: ze stellen Patient Journeys op. Een groep professionals en patiënten komen daarvoor bijeen en bespreken het zorgtraject (de patient journey) dat een specifieke patiënt in de meeste gevallen doorloopt. Zo bestaat er een journey voor mensen met brandwonden en een andere voor mensen met een beroerte. Elke journey bevat een beschrijving van een bestaande traject, knelpunten daarin en voorstellen om het zorgtraject te verbeteren. De journeys volgen het traject volgens een vast stramien van: 1. Melding 2. Triage 3. Vervoer 4. Diagnostiek 5. Behandeling 6. Uitstroom en 7. Ketenevaluatie.
Spoed moet goed
Het Landelijk Netwerk Acute Zorg (LNAZ) ondersteunt de ROAZ’en. Het bracht eind 2016 het meeste recente overzicht uit van de ontworpen patient journeys. Mede op basis van de ontwikkelde journeys publiceerde het Zorg Instituut Nederland (ZIN) eind 2015 het rapport Spoed moet Goed. Dat bevat een overzicht van kwaliteitsindicatoren bij een zestal patient journeys. Zorgaanbieders worden geacht deze bij te houden en te bespreken binnen hun ROAZ.
Kwaliteitsindicatoren
De meeste indicatoren betreffen de kwaliteit van de samenwerking, bijvoorbeeld: bij ontslag van de Spoedeisende Hulp vertelt de hulpverlener tot wie de patiënt zich moet wenden indien de klachten in de komende uren en dagen toch verergeren. Vaak betreffen zij ook de structuurkwaliteit: de samenwerkingsafspraken tussen huisartsenpost en ambulancezorg staan op schrift. Af en toe betreffen zij de uitkomstkwaliteit: Bij een gescheurde buikslagader is de overlevingskans dertig dagen na opname, tenminste x procent.
Concept-Kwaliteitskader
Op basis van het rapport Spoed moet Goed publiceerde het onderzoeksbureau SiRM het concept kwaliteitskader Spoedzorgketen. Dat gebeurde in januari van dit jaar op verzoek van het Zorg Instituut Nederland (ZIN). Het stramien van de patiënt journeys en de indicatoren van het genoemde rapport komen daarin terug. SiRM heeft dit concept-kader opgesteld samen met tien koepelorganisaties van aanbieders van spoedzorg, zorgverzekeraars en met de Patiënten Federatie. Twee partijen hebben een voorbehoud gemaakt: de Federatie van Medisch Specialisten en Zorgverzekeraars Nederland. Zij willen eerst een doorrekening zien van de extra kosten, indien het Kwaliteitskader wordt ingevoerd. Het ZIN verwacht dat in juli 2018 te doen met de doorzettingsmacht die zij wettelijk heeft.
Implementatie kwaliteitsnormen
De ROAZ’en krijgen de taak om het genoemde Kwaliteitskader in hun regio te implementeren. Tot nu lukte het de ROAZ’en niet goed om de kwaliteitsnormen die zij in hun patient journeys-werkgroepen ontwikkelden in te voeren. Ik licht dit toe aan de hand van een voorbeeld. In de acute zorg stellen hulpverleners bij hun triage een voorlopige werkdiagnose op. Meestal vindt daarna vervoer plaats naar de huisartsenpost of de SEH. De eerste hulpverlener stelt het meestal op prijs te vernemen of de werkdiagnose klopte met de uiteindelijke diagnose. Beweegredenen hiervoor zijn van relationele aard: wat is er van de patiënt terecht gekomen? Ze zijn ook van educatieve aard: Kan ik de volgende keer een betere werkdiagnose stellen? Al jaren bepleiten ROAZ-werkgroepen dat deze feedback tijdens de journey gebruik wordt. Dat is (nog) niet gerealiseerd.
Meer bevoegdheid ROAZ
Dat komt ofwel omdat de motivatie onder professionals hiervoor ontbreekt. Het kan ook liggen aan het ontbreken van randvoorwaarden: Bijvoorbeeld: via welk online kanaal moet de gevraagde feedback worden verzonden? Onderzoek naar de trage invoering van verstandige kwaliteitsnormen heb ik tot nu toe niet gevonden. Wel bevestigt het resultaat een Amerikaanse wet: P-P=0 ofwel Planning without Power equals Zero. Indien de ROAZ’en verantwoordelijk worden voor de implementatie van het Kwaliteitskader Spoedzorgketen moet hun bevoegdheid om kwaliteitsnormen in te voeren groter worden.
Rol zorgverzekeraars
Het voorlopige concept van SiRM geeft aan dat zorgverzekeraars moeten ingrijpen indien zorgaanbieders niet tot overeenstemming komen over de invoering van het kader. Zorgverzekeraars hebben echter vooral expertise op het gebied van randvoorwaarden, zoals de bekostiging en goede informatieverzameling over indicatoren. Zij hebben weinig verstand van de patiëntenzorg zelf. Wat moet bijvoorbeeld een zorgverzekeraar doen als drie ziekenhuizen het niet eens worden over bijvoorbeeld samenwerking bij spoedzorg aan zwangeren buiten kantooruren? Dit voorbeeld speelde tot voor kort in de provincie Drenthe. Beter is het bij zo’n conflict de ROAZ te laten bemiddelen in eerste instantie. In een latere fase, of bij verergering van het conflict, kan de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) ingrijpen.
Eén aanspreekpunt
De rol van zorgverzekeraars stel ik ook om een andere reden ter discussie. In een aantal ROAZ-regio’s heeft elke zorgverzekeraar slechts een klein marktaandeel. Dat is bijvoorbeeld het geval in de regio Rijnmond: daar hebben VGZ, Zilveren Kruis, CZ een even groot marktaandeel van rond 30%. Het aandeel van Menzis is nog kleiner. Voor de ROAZ in zo’n gebied moet duidelijk zijn welke zorgverzekeraar zij in eerste instantie kan aanspreken als de invoering van het kwaliteitskader stagneert.
Randvoorwaarden
Indien een ROAZ verantwoordelijk wordt voor de genoemde implementatie, zou zij haar normen moeten laten bekrachtigen door samenwerkende Raden van Bestuur van ziekenhuizen in haar gebied en door de daarbij horende Medisch Specialistische Bedrijven. Met IGJ en met één zorgverzekeraar zijn dan raamovereenkomsten nodig over wanneer beiden als ROAZ-ondersteuners moeten ingrijpen.
Congres concentratie en spreiding ziekenhuisfuncties
Op 31 mei vindt een congres plaats over spreiding en concentratie van ziekenhuisfuncties. In de acute zorg hebben kwaliteitsnormen vaak het karakter van volumenormen, bijvoorbeeld: een ziekenhuis ontvangt tenminste 100 spoedpatiënten per jaar met een vermoeden op een beroerte. Als dat niet het geval is, moet zij daarmee stoppen. Dit leidt ertoe dat het kwaliteitskader Spoedzorgketen de concentratie van het zorgaanbod stimuleert. Ondergetekende vult op dit congres een parallelsessie over deze spreiding, het ROAZ en het Kwaliteitskader Spoedzorgketen. Wil jij meedenken over dit onderwerp? Wil je kennisnemen van de spreiding van ziekenhuisfuncties in het algemeen? Klik dan hier, bekijk het programma en de sprekers en meld je aan.