Door Guus Schrijvers, gezondheidseconoom.
Geachte ministers Van Ark (VWS) en van Engelshoven (OC&W),
Op 24 december 2020 heeft u gereageerd op onder meer het capaciteitsplan voor medisch-specialistische beroepen over de periode 2021 – 2024. U deed dat in een brief aan de Tweede Kamer. In dit plan staat hoe groot de vraag en het aanbod van die beroepen gaat worden tot 2039. Daaruit leidt het Capaciteitsorgaan (die het plan maakte) af, hoeveel opleidingsplaatsen extra er nodig zijn in de jaren vanaf 2021.
Ik ben verontrust dat u beiden geen uitbreiding wenst voor deze opleidingsplaatsen in de ziekenhuizen. U heeft in het voorjaar 2021 opnieuw beraad over dit vraagstuk. Ik schrijf u daarom nu een open brief. Ik doe dat met de hoop dat deze u stimuleert om in die beraadslaging wel rekening te houden met de arbeidstekorten in de ziekenhuizen en de hoge werkbelasting van de aanwezige professionals. Die tekorten waren er al vóór 2020. Ze zijn nog weer toegenomen door de Covid-19 pandemie. Mijn voorstel is, dat u het aantal opleidingsplaatsen niet bevriest (zie uw brief van 24 december) maar aanzienlijk laat groeien. Hieronder volgt eerst een samenvatting van de bevindingen van het genoemde capaciteitsplan. Daarna volgt mijn voorstel.
Het capaciteitsplan 2021 voor medisch specialistische zorg
Vanwege de vergrijzing van de bevolking zijn er jaarlijks 816 opleidingsplaatsen voor medisch specialisten nodig, aldus het capaciteitsplan. De toenemende mondigheid van patiënten en shared decision makingzorgen eveneens voor een groeiende zorgvraag. Deze factoren leiden tot een gemiddelde groei van 7% per 10 jaar tijd. De verwachte vakinhoudelijke en technische ontwikkelingen, zoals bijvoorbeeld personalized medicine, leiden eveneens tot stijging: 3,5% per jaar. Aldus nog steeds het capaciteitsplan. Al met al betekent deze factoren dat het Capaciteitsorgaan adviseert om geen 816 maar 1182 opleidingsplaatsen voor medisch specialisten per jaar te creëren vanaf 2021. Het capaciteitsplan vervolgt:
- Onzeker is in hoeverre vergaande taakherschikking van de tweede naar de eerste lijn kan plaatsvinden, omdat de werkdruk en werklast door huisartsen over het algemeen als hoog wordt beoordeeld.
- Bij substitutie van taken van medisch specialisten naar lager opgeleide zorgprofessionals, betreft het in de meeste gevallen beroepen als de physician assistant (PA) en de verpleegkundig specialist (VS): In 2018 werkten 4500 PA’s en VS’en in de Nederlandse ziekenhuizen. Voor deze beroepsgroepen en voor andere ondersteunende wetenschappelijke beroepen pleit het Capaciteitsorgaan eveneens voor een aanzienlijke uitbreiding van het aantal opleidingsplaatsen.
- Geen duidelijk antwoord heeft het capaciteitsorgaan op de vraag, of digitalisering wel of niet tot arbeidsbesparing van medisch specialisten leidt. In het genoemde capaciteitsplan zijn de experts het niet met elkaar eens.
De auteurs van dit plan zijn alle werkzaam bij het reeds genoemde Capaciteitsorgaan. In uw kamerbrief vlak voor kerst 2020 spreekt u grote waardering uit voor de deskundigheid van dit orgaan, dat zich laat adviseren door tientallen experts uit de zorg.
Kamerbrief
In uw kerstreactie houdt u ondanks de coronacrisis en ondanks de goede argumentatie van het capaciteitsorgaan vast aan het aantal opleidingsplaatsen van 816 voor uitsluitend demografische ontwikkelingen. Impliciet geeft u daarmee aan dat u geen rekening houdt met de wens tot arbeidstijdverkorting van specialisten en de wens tot meer shared decision making bij de bevolking. De gevolgen van de Covid-19 pandemie neemt u helemaal niet mee. U kondigt althans geen herziening aan van het capaciteitsplan vanwege de corona-crisis. De geadviseerde verhoging van de instroom bij de VS en de PA wijst u eveneens af. Uw enige argumentatie: er zijn geen middelen beschikbaar op de begrotingen van OCW en VWS. Dit is toch het paard achter de wagen spannen? Tenslotte volstaat u in uw kamerbrief met één dooddoener over het tekort aan gespecialiseerde verpleegkundigen: er is nog een lange weg te gaan voordat tekorten zijn weggewerkt. U toont geen facilitering van ziekenhuizen voor meer opleidingsplaatsen voor bijvoorbeeld IC-verpleegkundigen.
Mijn voorstel
Kortheidshalve reik ik u het volgende voorstel aan in de gebiedende wijs:
- Breid het aantal opleidingsplaatsen voor medisch specialisten uit van 816 naar 1182 per jaar
- Breid eveneens het aantal opleidingsplaatsen voor PA’s en VS’en aanzienlijk uit.
- Faciliteer financieel het aantal opleidingsplaatsen in ziekenhuizen voor gespecialiseerde IC-verpleegkundigen en andere wetenschappelijke, ondersteunende medische arbeidskrachten
- Substitueer specialistische zorg naar de eerste lijn alleen als tegelijk ook geld en arbeidskrachten meegaan
- Vraag beroepsorganisaties om te inventariseren welke taken van specialisten over kunnen gaan naar wetenschappers met een lagere medische of verpleegkundige opleiding
- Vraag het Capaciteitsorgaan om nieuw onderzoek te doen over de vraag, wanneer digitalisering wel of niet leidt tot arbeidsbesparing van medisch specialisten.
- Laat het capaciteitsorgaan met spoed haar plan 2021 – 2024 bijstellen vanwege de Covid-19 pandemie.
Graag ben ik bereid mijn voorstel in uw midden toe te lichten. Ik hoop op een positief antwoord op mijn brief.
Met vriendelijke groet,
Guus Schrijvers, gezondheidseconoom