Door Robert Mouton, hoofdredacteur Nieuwsbrief Zorg & Innovatie.
Keuzevrijheid en doolhof
google Uit de kamerbrief van minister Helder van 20 mei over het PGB en de wat oppervlakkige behandeling van het onderwerp “wooninitiatieven” in de commissievergadering van VWS van de Tweede Kamer op 23 juni jl. kan worden opgemaakt dat er een probleem gesignaleerd is rond PGB’s (persoons gebonden budgetten). Een generatie geleden is het PGB geboren als alternatief voor geïndiceerde medeburgers om keuzevrijheid en eigen regie te hebben om de zorg in te kopen en te organiseren. Dit in plaats van de zogeheten Zorg in Natura. Prima initiatief, keuzevrijheid en eigen regie wordt immers hoog gewaardeerd in de samenleving. Nu, 25 jaar later, blijkt het instrument dermate ingewikkeld – ‘doolhof‘ werd het genoemd in de vergadering -, ook gelet op de klaagzang aldaar over de spreiding over vier verschillende wetten, de roep om één PGB-loket, heel veel uitvoeringsongelijkheid, een enorme administratieve last en de status van het werkgeverschap voor PGB-houders. Alleen de happy few (slimme mensen) kunnen nog zelfstandig PGB-houder zijn. Voor keuzevrijheid en eigen regie als ideologische uitgangspunten is nu dus een bepaalde administratieve vaardigheid als noodzakelijke voorwaarde bijgekomen. Logisch dat er aardige en klantvriendelijke tussenpersonen (ook vaardige en slimme mensen) met de administratie, de zorginkoop en vaak ook de zorglevering helpen. Vaak in een woonomgeving waar mensen (dan) zo lang mogelijk thuis kunnen blijven – één van de doelstellingen van VWS.
Een bom gedropt
Nu komt er iemand op het ministerie en die signaleert in een tijd van personeelstekort en bezuinigingsdrang dat deze aardige en klantvriendelijke tussenpersonen eigenlijk in strijd handelen met de oorspronkelijke bedoeling: de keuzevrijheid en eigen regie van de PGB-houder zouden niet meer voorop staan en er moet misschien maar eens ingegrepen worden bij al die aardige en vaardige tussenpersonen. Het zijn misschien wel verkapte zorgaanbieders! “Er is een bom gedropt” werd terecht in de commissievergadering gezegd. “Maar het gebruik van PGB moet wel in verhouding zijn met de zorg in natura” wordt tegengesproken. Zo verzandt VWS in een merkwaardig taalspel waarbij de oorspronkelijke inzet, de complexiteit die het zelf heeft veroorzaakt, de huidige praktijk en de eigen doelstellingen over elkaar heen buitelen.
Zorginkoop
Waar is men Den Haag mee bezig? Met een ideëel debat over keuzevrijheid en eigen regie? Ga er maar aan staan. PGB is allang geen ideëel instrument meer maar een geaccepteerd instrument om zorg mee in te kopen. En als je het op de keeper beschouwd is keuzevrijheid bovendien een luxe, zo niet misplaatst begrip in een tijd van weinig keuzes: je mag blij zijn als je überhaupt mensen kunt vinden die zorg leveren. En wat wil Den Haag dan? Alleen maar organiseren voor deze elite? Wat is dat voor een realiteitszin? Die tussenpersonen uit het PGB-regime drukken? Hoe stel je je dat voor? Enig idee wat het alternatief, namelijk zorgcontractering, voor drempels opwerpt, bureaucratie teweegbrengt, onmacht veroorzaakt, tot afknijpgedrag en non-contractering leidt, mensen juist uit huis jaagt en cliënten kan duperen? Bezuinig je überhaupt iets? Hoe dan, want de indicaties zijn immers objectief gegeven?
Wantrouwen
Dit hele dossier riekt naar wantrouwen van woonzorgondernemers die op een integere manier mensen helpen juist regie over hun eigen leven zo lang mogelijk te kunnen blijven houden, het riekt ook naar gebrek aan realiteitszin en weinig kennis van de praktijk. En zoals ook aangegeven tijdens het debat, als we het over fraude willen hebben dan moeten we het daar over hebben, maar dit is de baby en het bekende badwater. De minister was overigens ook voorzichtig en komt er in het najaar op terug. Let wel, het pgb gaat om een totaal budget van ruim 3 miljard.
N.b. de auteur heeft geen banden met PGB-houders, tussenpersonen of woonzorgondernemers
Alle administratieve verplichtingen rond het pgb zijn allang voorbij de normale zorgvrager. Verkrijgen, beheren en verantwoorden van het pgb zijn een vak apart waarbij de zorgvrager een beroep moet doen op professionele administrateurs/controllers. Met iets geluk vinden zij die in de onbetaalde mantelzorg. De regeldruk die wordt gelegd op de 3 miljard is bijna net zo groot als op de resterende (300) miljarden op de leest van de zorg in natura. Terwijl daar ettelijke miljarden, zeker een veelvoud van het totale pgb deel wordt verkwanseld aan allerlei voorzorgsmaatregelen om fraude te voorkomen. Pgb houders staan onder druk in een zeer lastige discussie over nut en noodzaak van eigen regie. Hoezo eigen regie. Wel op uitvoeringsniveau dat blijft godzijdank in beeld, alhoewel ook steeds lastiger. Inde beleidscontouren ontwikkelt zich op dit moment een tweede toeslagen affaire omdat de niet vaardige pgbhouder straks te maken krijgt met een ijzeren bureaucratie. Zowel bij de voorbereidingen van zorgafspraken wordt productlevering en verantwoording overgelaten aan mensen die niet of zeer beperkt doel en vorm kunnen scheiden. Ik hoor bij de kundigen nu al te vaak “ik zie uw bedoeling wel maar ik wordt door het systeem gedwongen om de vorm boven doel en uitvoering te laten gelden.” Dit vind ik zeer zorgelijk. Hermie IJland (vader/mantelzorg van een dochter met beperkingen)
Mee eens! Was zelf bij het ontstaan van het PGB redelijk nauw betrokken (zelfs een keer op een vroege zondagochtend vanuit Groningen naar Hilversum afgereisd voor radioprogramma) in discussie met directeur instelling gezinszorg (er waren toen nog afzonderlijke organisaties gezinszorg/huishoudelijke hulp en wijkverpleging). Uitgelegd als je een hoog/redelijk inkomen hebt je niet naar een thuisorganisatie gaat maar zelf iemand zoekt en vindt en zelf betaalt en zelf de regie voert. Ook was de eigen bijdrage destijds naar inkomen en moest je dan sowieso hoog bedrag betalen. Mensen met een laag inkomen “moesten” wel naar de instelling voor gezinszorg/huishoudelijke hulp.
Ook hier dus weer de “inkomens ongelijkheid” om zelf eigen verantwoordelijk en regie te nemen. laat onverlet dat ook toen als medewerk(st)ers in de huishoudelijke hulp en zorg hart voor de mensen hadden.
PGB werd ingevoerd; heel eenvoudig; toepassing op basis van “vertrouwen” . Ook hier – net als bij bijstand of uitkeringen – fraude en daarom steeds meer controlemechanismen waarbij het zo ingewikkeld wordt voor de “doorsnee burger” (ook voor ouderen die niet goed digitaal vaardig zijn) dat er “hulptroepen” nodig zijn om mensen door het “bos van wet- en regelgeving” te loodsen, Onafhankelijke cliënt ondersteuners etc.
Fraude mag niet en moet je “afstraffen”. Jammer en vervelend dat PGB daarmee te vaak in het nieuws komt. Ik heb het niet onderzocht maar wat is het “misbruik” bij regulieren verpleeghuizen en thuiszorgorganisaties? Meavita maar ook veel desinvesteringen of interimmanagers of consultants die langskomen !
Overigens heeft het inschakelen van derden bij het PGB niets te maken met vermindering van eigen regie of eigen verantwoordelijkheid. Volgens mij integendeel ! Immers, hoe ingewikkelder het wordt des te meer moet je bewust zijn van het feit dat je ook financieel verantwoord handelt. En, waarom zou iemand met een PGB als werkgever geen externe hulptroepen er bij mogen halen en de (grote) verpleeghuizen en thuiszorgorganisaties wel?
Kortom, maak ook hier de administratieve lasten minder. PGB invoering was eerst een voorbeeld in de praktijk van “ontregel de zorg” maar nu zijn we zover dat we ook moeten zorgen voor “ontregel de PGB regels”.
Als zorgaanbieder wijkverpleging en huishoudelijke zorg wil ik graag reageren op het artikel. Ik las dat Eelke aangaf dat de uitgave aan PGB 3 miljard is per jaar, hoe zijn de percentages verdeeld over de verschillende wetten, dus WLZ, Focus wonen, zorgverzekeringswet, etc, is dat bekend?
Je weet dat we als zorgaanbieder in natura worden uitgeknepen op de tarieven? De tarieven wijkverpleging liggen lager dan de tarieven verpleging PGB. Dat is wel opvallend, de reden daarvan is mij niet bekend. Jullie wel?
Daarnaast merken we ook in de praktijk de vele tussenpersonen die zich bezig houden met PGB. We constateren dat ze niet goed op de hoogte zijn van bijvoorbeeld de WLZ PGB met alle gevolgen van dien. Wij stoppen met zorg in natura wijkverpleging als er een PGB is afgegeven door het zorgkantoor. Vele cliënten zijn zich dat niet bewust en komen voor verrassingen te staan als ze op zoek moeten naar ZZP’ers die de zorg moeten gaan overnemen.
Daarnaast zet ik mijn vraagtekens bij de dure zorgvilla’s die hoge huren vragen met hun prachtige appartementen en waarbij het WLZ PGB als extra inkomstenbron heeft, met soms te weinig zorgprofessionals. Voor complexe wonden of injecties/drains moet dan toch nog de wijkverpleging worden ingevlogen.
Dus al met al, ik zie vooral de goed opgeleide burger profiteren van het WLZ PGB en alle vrijheid die hierbij hoort.
Een budget vanaf 50.000 euro per jaar is niet niks!
Soms lijkt het wel of verpleeghuiszorg armenzorg is geworden.
Bureaucratie en keuzevrijheid kan niet samengaan!