Mindfulness om te leren omgaan met stress
Door Eva Potharst (kinderpsycholoog UVA Minds) en spreker op het GSA-congres Pasgeborenen, kinderen, jeugd en geestelijke gezondheidszorg op 13 november in Stadion Galgenwaard te Utrecht.
Inleiding
Binnen de jeugd-GGZ kom ik in aanraking met kinderen en jongeren die op welke manier dan ook moeite hebben met het reguleren van stress. De uitingsvorm van de stress verschilt, maar wat meestal herkenbaar is voor alle kinderen en jongeren is dat hoge stress de neiging heeft zichzelf te versterken, en ‘aanstekelijk’ is. Binnen het gezin van een kind met psychische problemen kampen veel ouders ook met hoge stressniveaus, wat zorgt voor een ingewikkelde dynamiek tussen ouders en kinderen. Naast een behandeling gericht op specifieke psychopathologie, bieden wij transdiagnostische behandelingen aan, gericht op het omgaan met stress, in de vorm van mindfulness trainingen.
De eerste levensfase en stress
Een levensfase waarin stress veel invloed kan hebben op de verdere levensloop is de eerste paar jaar van een kind. Gedurende de eerste paar jaar ontwikkelt een kind zelfregulatievaardigheden, doordat het door zijn ouders geholpen wordt met de regulatie. Bijvoorbeeld een peuter die boos is omdat hij geen tweede snoepje mag, kan door zijn ouder geholpen wordt om weer tot rust te komen. Dit kan de ouder doen door zelf rustig te blijven, voor de peuter te benoemen waarom hij zo boos is, begrip te tonen voor zijn boosheid, en op het juiste moment aan te voelen wanneer de peuter er weer klaar voor is om afgeleid te worden. Als de ouder de eigen stress moeilijk kan reguleren, is het erg moeilijk om op zulke momenten beschikbaar te zijn voor het kind, waardoor het kind potentieel waardevolle momenten mist om zelf goed om te leren gaan met moeilijke emoties en stress.
Mindfulness trainingen voor ouders met baby’s en peuters
In een Mindful met je baby en Mindful met je peuter trainingen leren ouders om mindfulness toe te passen in stressvolle opvoedingssituaties, zodat zij zelf beter rustiger kunnen blijven, en daardoor meer mentale ruimte overhouden om te zien wat hun kindje van hen nodig heeft en dat te kunnen bieden. Er worden geen opvoedingsadviezen gegeven in de training: veel ouders weten al op welke manier ze er voor hun kind zouden willen zijn. Het lukt ze vaak allen niet, omdat de eigen drukte, onrust, en stress ze in de weg zit. In plaats van ouders te vertellen wat ze wel en niet moeten doen leren ouders om een accepterende aandacht naar het hier-en-nu te brengen, en dan te kijken wat er gebeurt. Door dit te oefenen worden ouders zich meer bewust van hun eigen behoeften waardoor ze beter voor zichzelf gaan zorgen en beter in balans blijven. Ook merken ze beter wanneer hun stress oploopt, en leren ze daarop inspelen. Tenslotte leren ze om met open blik naar hun kind te kijken zonder afgeleid te raken door gedachten (bijvoorbeeld zorgen) of dingen in de omgeving (zoals een telefoon),en hun signalen beter op te pikken.
Leren Omgaan met Stress (LOS) bij jongeren
Een andere levensfase waarin stress een grote negatieve invloed kan hebben is in de middelbare schoolperiode. Steeds meer jongeren voelen zich overvraagd door wat er op hun bordje ligt, en krijgen last van stressklachten. Jongeren worden geconfronteerd met een complexe samenleving en staan al jong onder druk om te presteren. Er zijn weinig rustmomenten meer over, en de rustmomenten die er zijn worden vaak gevuld met prikkelrijke afleiding zoals social media. In sommige gevallen lukt het jongeren door oplopende stress niet meer om (full-time) naar school te gaan, raken zij achter op de lesstof, en dreigen geïsoleerd te raken. Om deze jongeren te leren goed voor zichzelf te zorgen en te leren met stress om te gaan, is er een project opgestart waarin UvA minds samenwerkt met de GGD en middelbare scholen. Jongeren krijgen op hun middelbare school een Leren Omgaan met Stress (LOS) training aangeboden, waarin mindfulness gecombineerd wordt met bewegen en yoga.
Onderzoek
De effectiviteit van zowel de LOS training als de Mindful met je baby en Mindful met je peuter training wordt op dit moment onderzocht door UvA minds in samenwerking met de Universiteit van Amsterdam. Over de inhoud van de training en de onderzoeksresultaten zullen wij meer vertellen tijdens het congres.
Het congres Pasgeborenen, Kinderen, Jeugd en Geestelijke Gezondheidszorg, georganiseerd door de Guus Schrijvers Academie vindt plaats op 13 november. Daarin komt het onderwerp mindfulness bij kinderen uitgebreid aan de orde.