Guus Schrijvers

‘Er zijn wettelijk heel veel mogelijkheden voor samenwerking tussen ziekenhuizen die toegang, kwaliteit of doelmatigheid van de zorg nastreven.’ Aan het woord is econoom en jurist Berend Reuder, mededingingsadvocaat bij kantoor Stek te Amsterdam. Hij is een van de sprekers tijdens het congres regionale samenwerking van ziekenhuizen op woensdag 26 juni in Utrecht.

Concurrentiebeperking

Reuder kijkt hierbij niet alleen naar de voordelen van de samenwerking voor de patiënt en verzekeraar, maar ook in hoeverre er concurrentie bestaat ten aanzien van de desbetreffende zorg en de samenwerking deze kan beperken. Als meerdere ziekenhuizen dezelfde zorg aanbieden, betekent dat nog niet dat er ook daadwerkelijk sprake is van onderlinge concurrentie. Dit kan bijvoorbeeld te maken hebben met het specifieke karakter van de zorg, gebrek aan transparantie op het gebied van kwaliteit en het ontbreken van effectieve selectieve inkoop(mogelijkheden) voor verzekeraars. In een voorgesprek met ondergetekende licht hij toe: ‘Als geen sprake is van onderlinge concurrentie, kan de samenwerking ook niet de concurrentie beperken ten opzichte van de bestaande situatie.’ Tijdens zijn sessie op het congres biedt hij een overzicht van deze casuïstiek en beantwoordt hij vragen op dit gebied.

Rol ACM

Of zijn verhaal in lijn is met dan van de Autoriteit Consument en Markt (ACM) kunnen congresdeelnemers checken via de plenaire voordracht van Bart Broers. Hij is de ACM-directeur Zorg en sluit het congres af. De titel van zijn voordracht luidt: ‘Samenwerking en mededinging’.

Primeurs

Dezer dagen vinden voorgesprekken plaats met alle veertien sprekers voor het congres op 26 juni. Tal van sprekers komen met primeurs; nieuwe informatie die nog niet in de vakpers of in rapporten is gepubliceerd. Ik noem enkele voorbeelden:

• Bert Kleinlugtenbeld is bestuursvoorzitter van ziekenhuis Nije Smellinghe te Drachten en voorzitter van de Samenwerkende Algemene Ziekenhuizen (SAZ-)ziekenhuizen. Zeg maar van de streekziekenhuizen die meestal kleiner zijn dan de topklinische ziekenhuizen en de Universitair Medische Centra (UMC’s). Hij gaat in op de transformatie van al “zijn” 28 ziekenhuizen naar gezondheidsorganisaties. In een ander bericht schrijf ik hier uitvoerig over. Bovendien, en dat is nieuw, gaat hij in op electieve zorg die steeds meer bij de SAZ ziekenhuizen terecht komt en op de nieuwe term netwerkziekenhuis. Hiermee wordt in het buitenland een ziekenhuis aangeduid dat zelfstandig functioneert, maar wel hoort tot een een netwerk rond bijvoorbeeld een UMC.
• Kleinlugtenbeld is niet de enige die op het netwerkziekenhuis ingaat. Jos Aartsen is bestuursvoorzitter van het UMC Groningen. Op het congres 26 juni presenteert hij het goede samenwerkingsvoorbeeld van zijn ziekenhuis met de Ommelander Ziekenhuis groep. Dat ziekenhuis heeft een eigen Raad van Bestuur en Raad van Commissarissen. Aandeelhouder is het UMC Groningen. Hij doet uit de doeken hoe deze samenwerking loopt en is ontstaan en beantwoordt de vraag of over tien jaar alle ziekenhuizen tot zo’n netwerk behoren.
• Hans van der Schoot was tot voor kort bestuursvoorzitter van het OLVG te Amsterdam. Thans is hij voorzitter van de koepel Samenwerkende Topklinische OpleidingsZiekenhuizen. Deze staan in grotere steden als Tilburg, Arnhem en Enschede en ook in de grote steden met een UMC. De samenwerking met deze laatste instellingen stokte vroeger wel eens door niet tembare ego’s bij beide samenwerkingspartners. Nu gaat het beter, mede omdat de schaarste aan personeel en geld noopt tot samenwerking. Van der Schoot licht dit toe.
• Bestuursvoorzitter Bart Berden van het Elisabeth/Tweesteden ziekenhuis geeft hiervan een voorbeeld. Vijftig jaar geleden vielen alle ziekenhuizen in Tilburg en omgeving onder één regionale stichting. Door alle fusies in de laatste twintig jaar is dat anno 2019 opnieuw het geval. (Waarom) gaat de samenwerking nu harmonieuzer dan in de slangenkuil van de jaren zeventig van de vorige eeuw?

Maatschappelijk verantwoord

Wij hopen dat het congres op 26 juni een gunstige invloed heeft op de samenwerking tussen ziekenhuizen in de komende jaren. Laat deze door de zorginhoud gedreven blijven, maatschappelijk verantwoord zijn en steeds weer win-winsituaties creëren.

De ervaring van vorige ziekenhuiscongressen van de Guus Schrijvers Academie leert dat er per ziekenhuis vaak twee deelnemers komen. Want in je eentje kun je niet alle parallelsessies volgen. Interesse om het congres bij te wonen? Bekijk dan het programma en de sprekers op de congrespagina, schrijf je in, leer van de goede voorbeelden van collega’s en discussieer mee over de toekomst van de ziekenhuiszorg.

De Samenwerkende Algemene Ziekenhuizen (SAZ) hebben de ambitie gezondheidsorganisaties te worden. Prima! Maar krijgt de electieve zorg hierbij voldoende prioriteit? En hoe gaat de SAZ de digitalisering van de gegevensuitwisseling in de regio aanpakken?

Regionaal netwerk

Om nu en in de toekomst de beste zorg te leveren aan iedereen in Nederland is integrale zorg rondom de patiënt, binnen een regionaal netwerk van zorg- en welzijn, noodzakelijk volgens de Samenwerkende Algemene Ziekenhuizen. De nieuwe strategie van de SAZ is behalve op behandeling, ook gericht op preventie, vermindering van ongezondheid en bevordering van gezondheid. De SAZ-ziekenhuizen willen hiervoor een regisserende positie verwerven. Het inpassen van data door de hele keten heen is onderdeel van deze nieuwe strategie. Dit omdat de zorg de komende jaren steeds meer gedreven wordt door data en informatie.

Van ziekenhuis naar gezondheidsorganisatie

Woorden van deze strekking staan in de SAZ-nota Van ziekenhuis naar gezondheidsorganisatie: strategische koers 2019-2022. Die is op 4 april uitgekomen. Zorgvisie besteedde er al aandacht aan. ‘De SAZ ziekenhuizen zijn bij uitstek in staat integrale zorg te bieden, samen met de andere (zorg)aanbieders in het netwerk, op de juiste plek’, aldus Bert Kleinlugtenbeld, voorzitter SAZ. ‘Ze zijn verweven met en verankerd in de regio. Zij kennen de bewoners, de lokale en sociale structuren, werken nauw samen met de huisartsen, verpleeg- en verzorgingstehuizen, thuiszorg en andere regionale zorgverleners. Op basis hiervan kunnen ze de juiste zorg en hulp organiseren en mobiliseren.’

28 algemene ziekenhuizen

De SAZ behartigt de belangen van 28 algemene ziekenhuizen. De meeste daarvan liggen buiten de Randstad en buiten grote steden. Hun omzet in 2017 bedroeg 4,1 miljard euro. Dat is 16 procent van de totale omzet van de Nederlandse ziekenhuizen. Binnen hun regio zijn de SAZ-ziekenhuizen vaak de grootste werkgever; in 2017 waren er ruim 33.000 voltijdsarbeidsplaatsen.

Electieve ingrepen

Het aantal electieve ingrepen in de SAZ-ziekenhuizen steeg van 2016 op 2017 met 3,4 procent. Dat is meer dan bij de topklinische ziekenhuizen (0,1 procent) en veel meer dan bij de UMC’s (min 3,1 procent). Oncologische, chronische en acute patiënten kwamen in 2017 minder vaak naar de SAZ-ziekenhuizen dan in 2016. Ik schreef hierover in februari een blog.

Zorginnovatie

De bovengenoemde nota van 42 pagina’s bevat vele goede voorbeelden van zorginnovatie. Elk van de 28 ziekenhuizen leverde hierover een tekst aan. Van deze voorbeelden gaan 21 over chronische zorg, ouderenzorg, anderhalvelijnszorg, leefstijlinterventies en beweegprogramma’s. De overige zeven betreffen electieve zorg (Bernhoven en Ommelander Ziekenhuis Groningen), chemokuren thuis (Treant Zorggroep), digitalisering (Bravis), wondzorg (Amstelland) en revalidatie na CVA (St. Jans Gasthuis).

Vragen aan de SAZ

Het lezen van de nota maakte mij blij: wat wordt er veel geïnnoveerd in Nederlandse ziekenhuizen! Maar na lezing bleven de volgende vragen onbeantwoord.

1. De electieve zorg van de SAZ-ziekenhuizen neemt toe. In de nota krijgt deze zorg geen prioriteit. Is dat verstandig?
2. In het buitenland zijn kleinere ziekenhuizen vaak een zelfstandig onderdeel van een netwerk van grote ziekenhuizen. In Nederland ken ik dat alleen tussen Admiraal de Ruyter Ziekenhuis in Goes (met Erasmus MC) en Ommelander Ziekenhuis Groningen (met UMC Groningen). Ik lees in de SAZ-nota geen ambitie om te groeien naar zelfstandig onderdeel van een netwerkorganisatie van ziekenhuizen rondom umc’s en andere grote instellingen. Hoe zit dit?
3. Ik juich het toe dat de SAZ data wil toepassen door de keten heen. In de nota mis ik wel goede voorbeelden zoals in Deventer, Friesland en Den Haag. Welke strategie hanteert de SAZ voor de jaren tot 2022 om gegevensuitwisseling in de regio verder te digitaliseren?

Inspirerende nota

Kortom: de SAZ schreef een inspirerende nota die bruist van de zorgvernieuwing, maar mag haar goedlopende electieve zorg niet vergeten. Haar leden kunnen uitgroeien tot netwerkziekenhuis, via het internet verbonden met burgers, eerste lijn en andere ziekenhuizen.

Regionale samenwerking ziekenhuizen

SAZ-voorzitter Bert Kleinlugtenbeld is een van de sprekers op het congres over regionale samenwerking tussen ziekenhuizen op 26 juni 2019 in Utrecht. Hij legt hier uit hoe de Samenwerkende Algemene Ziekenhuizen zich willen ontwikkelen tot gezondheidsorganisatie en gaat ook in op de vele innovaties in de nota. Verder beantwoordt hij onder meer de vraag of de SAZ zelfstandige netwerkziekenhuizen gaan worden rondom een UMC of een groot TOP-ziekenhuis.

Juridische consequentie

Naast plenaire sprekers zijn er twee rondes met parallelsessies met gerenommeerde sprekers uit de ziekenhuiswereld over uiteenlopende onderwerpen. Van samenwerking tussen ziekenhuizen in grote- of middelgrote steden of in dunbevolkte gebieden, tot de juridische consequenties bij deze samenwerking. Interesse? Kijk dan voor meer informatie, de sprekers en het programma op de website van de Guus Schrijvers Academie.

Dit bericht verscheen in gewijzigde vorm ook als blog in Zorgvisie.