Onlangs bezocht ik een scholingsavond van vijftien gemeenteraadsleden van een Friese gemeente over het persoonsgebonden budget. Zij hadden drie experts uitgenodigd om te spreken over de vraag: Hoe verder met het PGB? Namens Zorgbelang Fryslân ging ik in op het cliëntenperspectief. De sfeer op de avond was serieus, maar gelukkig was er ook af en toe ruimte voor een lach.
Cijfers
In Friesland ontvangt 5% van de bevolking langdurig zorg, als dat Nederlandse percentage ook voor deze provincie geldt. Van die circa 30.000 Friezen (5% van 600.000 inwoners) krijgt zo’n 15% een Persoons Gebonden Budget (PGB). Dat komt neer op 4.500 PGB-houders. Vier van de vijf van hen zijn jonger dan 65 jaar. Een derde van de PGB-houders heeft een psychiatrische aandoening, iets minder een somatische beperking en ook iets minder een verstandelijke beperking. Kwetsbare ouderen vormen met 5% de kleinste groep. Gemiddeld bedraagt het PGB-budget zo’n 20.000 euro. PGB’s bestaan er binnen de WMO, de Zorgverzekeringswet en de Wet Langdurige Zorg.
Vaardigheden
Ik introduceerde drie vaardigheden waarover PGB-houders moeten beschikken. Zij moeten 1. hun zorgbehoeften kenbaar kunnen maken. 2. Zorgverleners kunnen aansturen en 3. Licht administratief werk kunnen doen, zoals het aftekenen van werkbriefjes van zorgverleners waarop staat hoeveel uren zij hebben gewerkt.
Belangenverstrengeling
Vele PGB-houders kunnen niet zelf hun administratie doen, vanwege hun psychiatrische of verstandelijke beperking of omdat ze niet genoeg energie hebben. In die situatie moet een mentor optreden namens de cliënt. Vele ouders van kinderen met een verstandelijke beperking zijn daartoe bijvoorbeeld goed in staat. Het komt echter ook nog weleens voor dat een zorgverlener als mentor optreedt. Dat wijs ik af. Want die zorgverlener wordt uit het PGB betaald. Er is dan sprake van belangenverstrengeling. Dit soort zorgverleners zou moeten wegblijven van de keukentafelgesprekken. De gemeenteraadsleden gingen hierop uitgebreid in zonder hierover een standpunt in te nemen.
Tarieven
Behalve de PGB-vaardigheden bracht ik naar voren, dat de PGB-tarieven 50% zouden moeten bedragen van de tarieven van zorg in natura. Dat is nu 80%. Want bij zorg in natura wordt ook betaald voor overheadkosten. Een voorbeeld ter toelichting. Een kleindochter helpt vijf avonden per week haar oma naar bed. Vanwege reuma kan zij dit niet meer alleen. Bij Zorg in natura kost een uur hulp 22 euro. De oma ontvangt nu 80% van 22 euro = 17.60 euro voor een uur hulp. In mijn voorstel ontvangt de oma 11 euro, die zij vervolgens doorgeeft aan haar kleindochter. Dat is een redelijk tarief voor dit werk. De kleindochter is ingeschreven als ZZP’er en ontvangt haar geld van de Sociale Verzekeringsbank. Via dit zogeheten Duitse model worden tal van mantelzorgers gemobiliseerd. Ook over dit punt discussieerden de gemeenteraadsleden.
Vanuit Per Saldo onderschrijven wij het standpunt dat de budgethouder over voldoende vaardigheden moet beschikken om bewust te kunnen kiezen voor het pgb en om de taken vanuit het pgb te vervullen. Een belangrijke aanvulling daarop is dat personen uit het netwerk hier bij kunnen helpen of zelfs taken over kunnen nemen. Wij zijn het er mee eens dat de zorgverlener (die geen familie is) niet op moet treden als mentor en niet de keukentafelgesprekken moet gaan voeren. Dat leidt namelijk in de praktijk tot problemen, waardoor het pgb in een slecht daglicht komt te staan. Wij willen graag met gemeenten meedenken hoe dit probleem aan te pakken is. U schrijft “de gemeenteraadsleden gingen hierop uitgebreid in zonder hierover een standpunt in te nemen”. Dat is jammer en vreemd, raadsleden hebben toch een kader stellende taak als het gaat om het ontwikkelen van beleid. Enig idee of dit nog terug komt in de raad en er dan in de sfeer van oplossingen over gesproken gaat worden?
Over de tarieven schrijft u: “Behalve de PGB-vaardigheden bracht ik naar voren, dat de PGB-tarieven 50% zouden moeten bedragen van de tarieven van zorg in natura. Dat is nu 80%. Want bij zorg in natura wordt ook betaald voor overheadkosten.” Per Saldo betreurt het dat u dit zo stellig poneert. Het pgb wordt vaak gebruikt om zorg in te kopen bij anderen dan de reguliere zorg instellingen. Het is te ongenuanceerd om te zeggen dat 50% van ZIN dan wel toereikend is. Dat kan zo zijn, maar is niet altijd het geval.
Vaak wordt door budgethouders zorg ingekocht bij ZZP-ers, particuliere werknemers en kleine bedrijven. Deze hebben wellicht minder overheadkosten dan grote instellingen, maar ook zij hebben kosten die niet direct aan de zorg gekoppeld zijn, zoals kantoor- of huisvestingskosten. Wanneer de zorg wordt ingekocht door bekenden uit het eigen netwerk (familieleden of vrienden) is in de Wmo opgenomen dat een ander tarief mag worden gehanteerd. Per Saldo vindt het belangrijk dat werk dat gedaan wordt door mensen uit het informele netwerk als arbeid wordt gekwalificeerd en dat daar een normale vergoeding (comform cao) tegenover staat. Daar staat tegenover dat ook mensen die informele zorg leveren, die arbeid ook moeten leveren en doelen en taakomschrijving van het werk moeten kunnen geven.
Omdat er minder overhead is en er bijvoorbeeld bij een familie-overeenkomst minder premies en werkgeverslasten zijn, kan een toereikend pgb-tarief lager zijn dan het tarief van ZIN. Bureau Q-consult heeft n opdracht van VNG en Per Saldo een rekentool ontwikkeld om gemeenten een handvat te geven om dit te berekenen. In de WLZ wordt uitgegaan van een maximaal van 20 euro per uur. Dit is in het algemeen een tarief waarmee een redelijk salaris kan worden verdiend. Waarom vindt u 11 euro in dit voorbeeld voldoende? Als het om een meerderjarige gaat is dat lager dan het minimumloon! (Bovendien geeft u aan dat het gaat om een ZZP-er, dus dan verleent deze kleindochter deze zorg als ondernemer). Wanneer gemeenten het pgb gaan zien als een vergoeding voor vrijwilligerswerk (of mantelzorg) is dat naar de mening van Per Saldo een uitholling van de pgb-regeling.