Overlegstructuren specialisten werken verlammend

In de meeste algemene ziekenhuizen bestaan drie organen die namens specialisten met de Raad van Bestuur (RvB) overleggen: 1. het Medisch Specialistisch Bedrijf (MSB) 2. een vereniging van specialisten in dienstverband en 3. het stafbestuur met contactpersonen vanuit alle vakgroepen. Onduidelijk is in welk orgaan onderwerpen aan bod komen als kwaliteitsbeleid, begrotingen, afstoten van oude- of verwerven van nieuwe aandachtsgebieden en het aannemen van nieuwe specialisten. Onduidelijk is ook met wie de Raad van Bestuur moet onderhandelen om tot eenheid van medisch en financieel beleid te komen.

Duidelijkheid

In enkele ziekenhuizen zoals het OLVG in Amsterdam, Amphia in Breda en Bernhoven in Uden bestaat wel duidelijkheid. In de eerste twee instellingen zijn het Medisch Specialistisch Bedrijf het enige contact voor de RvB. Zij hebben grote invloed op de genoemde beleidsonderwerpen. Zo doet het MSB in het Amphia grotendeels de werving en selectie van nieuwe specialisten. In Bernhoven, waar alle specialisten in dienstverband zijn, functioneert een gezamenlijk directiecomité gevormd uit de vroegere RvB en het stafbestuur.

Eén aanspreekpunt

Onderzoeksbureau TIAS geeft in een recent onderzoek aan dat slechts bij 10% van de ziekenhuizen sprake is van één aanspreekpunt van de medisch specialisten. In de ziekenhuizen met drie vertegenwoordigingen van specialisten (verreweg de meeste dus), wordt te veel en verkeerd overlegd. Zeker als de overlegorganen onderling van mening verschillen. Dan is er sprake van verlamming, want niemand weet wie wie vertegenwoordigt.

Calamiteit

In een recent artikel in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde geven bestuursvoorzitters Bart van Berden en Hugo Keuzenkamp de MSB’s de schuld van alle beleidsverlamming in ziekenhuizen. Daarmee ben ik het niet eens. Het probleem is dat anno 2016 in de meeste ziekenhuizen specialisten met drie monden spreken. Te verwachten is, dat dit probleem voorlopig blijft bestaan, totdat in één van de verlamde ziekenhuizen een medische of bestuurlijke calamiteit optreedt. Dat kan bijvoorbeeld een conflict zijn tussen specialisten dat wordt uitgevochten over de rug van patiënten. Er ontstaat een bestuurlijke calamiteit, als een stille machtsstrijd tussen de drie gremia en de RvB de vakpers of massamedia bereikt. De beleidstraditie bij overheid en zorgverzekeraars is namelijk dat pas wordt ingegrepen als er maatschappelijke urgentie bestaat. Eerst moet het kalf verdrinken, daarna wordt de put pas gedempt.

Opties

Als er een medische of bestuurlijke calamiteit optreedt -ik verwacht dat dit in 2017 gaat gebeuren- komt eerst de schuldvraag aan de orde. Er rollen dan koppen. Dan komt er regelgeving die eenheid van medisch beleid in ziekenhuizen gaat afdwingen. Zo gaat dat in Nederland. Toch zijn er enkele andere mogelijkheden dan alleen dit kalf-en-putbeleid. Dat zijn:

1. Zie eenheid van beleid als een kwaliteitsaspect. Ziekenhuizen waar dit niet tot stand komt, zouden onder verscherpt toezicht van de Inspectie voor de Gezondheidszorg moeten worden gesteld. Zorgverzekeraars zouden daarmee geen zaken moeten doen.

2. Evalueer de drie genoemde goede ziekenhuis-voorbeelden en stimuleer MSB’s en RvB’s om te kiezen voor één van deze modellen.

3. Verspreid kennis uit het buitenland over de relatie tussen specialisten onderling en de relatie met de directie en neem daarvan het goede over. In Engeland draaien tot volle tevredenheid tandwielcommissies (Cogwheel comittees) als een rader in de beleidsvorming van ziekenhuizen. Bij Kaiser Permanente zijn de ziekenhuizen bij Kaiser ondergebracht en de artsen bij Permanente. Zij werken uitstekend samen in een twee-eenheid. Duitsland kent medische hiërarchisering met Oberartzen. Ook dat werkt prima.

Ik hoop dat eenheid van medisch en financieel beleid zonder conflicten blijft bestaan in ziekenhuizen. Daarvoor zijn verschillende mogelijkheden beschikbaar. Kom op specialisten en bestuursvoorzitters: werk eraan!