Hoe kan je de keukentafelgesprekken verbeteren tussen sociale wijkteams en cliënten die een beroep willen doen op voorzieningen via de WMO, de Jeugdwet of Participatiewet? Deze vraag stond centraal tijdens een workshop die ik gegeven heb op een congres over meer democratie in de zorg op 29 oktober.
Sociale wijkteams
In vrijwel alle grote gemeenten functioneren thans sociale wijkteams. In kleine gemeenten heten die dorpsteams of gebiedsteams. Deze teams (met zo’n tien leden) werken voor de uitvoering van regelingen voor de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO), de Jeugdwet (voor jeugdzorg) en de Participatiewet (voor werk en inkomen) en soms ook voor regelingen van het speciaal onderwijs.
Voorzieningen
Deze teams houden keukentafelgesprekken met burgers die gebruik willen maken van voorzieningen betaald uit een van deze vier regelingen. Over mogelijkheden om deze gesprekken te verbeteren hield ondergetekende op 29 oktober een workshop in Heerenveen. Ik gaf die tijdens het congres “Meer Democratie in de Zorg” dat Zorgbelang Fryslan organiseerde. Van die organisatie ben ik tot 1 december directeur ad interim.
Mantelzorger noodzakelijk
Workshopdeelnemers (bestuursleden van patiëntenorganisaties, wijkteamleden en zorgaanbieders) konden stemmen over negen stellingen. Op de stelling: het wijkteam moet de cliënt verzoeken om de mantelzorger bij het gesprek uit te nodigen reageerden de workshopdeelnemers zeer enthousiast. Zij formuleerden tot mijn verrassing de stelling zelfs stelliger: het gesprek kan alleen doorgaan als de mantelzorger erbij is. En als er geen mantelzorger beschikbaar is, moet als vervanger een onafhankelijke cliëntondersteuner aan de keukentafel aanzitten.
Bescheiden
De workshopdeelnemers hadden als argument dat vele oudere cliënten van de WMO niet de hulp vragen die zij eigenlijk nodig hebben. Zij zijn te trots of te bescheiden. Of ze ontkennen hun beperkingen. Een liefdevolle mantelzorger kan in het gesprek dan voor hen opkomen. Verder blijken veel cliënten zenuwachtig en angstig voor het gesprek. Want er hangt veel van af. Dan is een stevige mantelzorger goud waard.
Luchtige sfeer
Sommige workshopdeelnemers maakten bezwaar tegen de term keukentafelgesprek. Die suggereert een luchtig gesprek: “even een bakkie koffie doen”. Zelf ben ik het daarmee niet eens. Het is mogelijk een serieus gesprek te voeren en toch een open en luchtige sfeer te houden, met name door humor te gebruiken. Zo had ik de afgelopen dagen een gesprek met iemand met kanker in een vergevorderd stadium. Het klinkt paradoxaal en misschien was het wel een beetje galgenhumor. Toch hadden wij plezier.
De workshop ondersteunde ik met een PowerPoint presentatie waarin tien tips zijn opgenomen voor het houden van een keukentafelgesprek. Deze kan je hier bekijken. De foto bij dit bericht is gemaakt tijdens een workshop enige weken geleden.
Dag Guus,
Je bent weer mooie en goed bezig! Ik zit de Initiatiefgroep Centrum voor Zelfregie en Participatie in Groningen voor. We streven naar een centrum voor en door mensen die om welke reden dan ook in de marge van de samenleving terecht zijn gekomen. Ons doel is inclusie. Wederkerigheid is een belangrijk principe. Vanuit die gedachte en vanuit de gedachte dat ieder mens naast een beperking ook kwaliteiten heeft willen we ons gaan aanbieden als onafhankelijke cliëntondersteuners bij de keukentafelgesprekken. Eén van ons gaat ons daarvoor aanstaande maandag “opleiden” . Heb jij nog voor haar en ons bruikbaar materiaal? Misschien zo wie zo aardig eens een keer onze wederzijdse nieuwe werkzaamheden, ervaringen en ideeën uit te wisselen. Ik ben actief in de cliëntenbeweging van de verslavingszorg en psychiatrie en in de familiebeweging van de VG sector.
Hartelijke groet,
Martinus Stollenga
Het gaat bij keukentafelgesprekken om een ongelijke machtsverhouding tussen de hulpbehoevende burger is afhankelijk van beslissingen van medewerkers wijkteam. Ik herken dan ook de opmerking van workshopdeelnemers dat bijvoorbeeld ouderen niet altijd de hulp vragen die zij nodig hebben.
Zorgvuldig omgaan met je positie als professional is hier op zijn plaats..
– Is er een draaiboek ” Kwaliteit Keukentafelgesprek” waarin bijvoorbeeld richtlijnen staan rond aanpak gesprek,, gesprekstechnieken voor het voeren van een open gesprek worden benoemd, vooraf helderheid is over de rechten en plichten van beide partijen.
Duidelijkheid over procedures en mogelijkheid tot bezwaar tegen bepaalde beslissingen.
Mijn ervaring is dat zorgprofessionals en mensen uit wijkteams lang niet altijd de gespreksvaardigheden beheersen die nodig zijn in een specifiek professioneel gesprek de afhankelijke partij goed uit de verf te laten komen.
Geen onwil maar gebrek aan kennis en inzicht in goede sociaalcommunicatieve vaardigheden, zou ik zeggen.
Meer democratie in de zorg ontstaat ook door hierin extra scholing aan te bieden!
Een ongelijke verhouding is het wel, maar wel hetzelfde doel. Als toekenning/voorziening niet adequaat is staan klacht, bezwaar en beroep open. Daarnaast ook nog politieke stampij. Dus ook een burger heeft ‘machtsmiddelen’. Toch hou ik het op: samen oplossen!