Guus Schrijvers

In Heerenveen zitten een patiënt en zijn mantelzorger aan tafel ter voorbereiding van een keukentafelgesprek. De patiënt doet open voor de Wmo-consulente. Die ziet de mantelzorger aan tafel zitten. Zij stuurt haar weg onder de woorden: ‘u heeft hier niets mee te maken’.

Eigen regie
Op vrijdag 13 november 2015 was deze mantelzorger aanwezig bij een bijeenkomst van de ouderbonden in Heerenveen. Daar deed zij haar verhaal. Ondergetekende was spreker op deze ouderenbond bijeenkomst. Heerma Kooke en Harriet Hollander, medewerkers van Zorgbelang Fryslan, vergezelden mij. Aanwezig waren zo’n honderd vriendelijke ouderen. De titel van mijn voordracht was: ‘De eigen regie en kwaliteit van zorg nu we langer thuis “moeten” wonen’. De PowerPoint presentatie kan je hier downloaden.

Boegeroep
Ik vroeg aan de zaal: wie van u heeft al eens aan een keukentafelgesprek meegedaan? Ongeveer een derde antwoordde met ‘ja’. Daarna vroeg ik: wat zijn uw ervaringen? Als door een wesp gestoken reageerde de zaal met afkeer en boegeroep. Na een paar minuten verzocht ik hiermee op te houden. Sinds het boegeroep bij inspraakavonden over vluchtelingenopvang kan ik daar niet meer tegen.

Voorbeelden
De zaal bedaarde en ik vroeg om voorbeelden. Een van de voorbeelden is het voorval hierboven. Een andere voorbeeld: ‘de WMO-consulente luisterde absoluut niet naar mijn verhaal. Haar afwijzend besluit stond al bij voorbaat vast’. Nog een voorbeeld: ‘De WMO-consulent was in dienst van een zorgaanbieder. Hij praatte mij zorg aan van zijn eigen organisatie, die ik eigenlijk niet wilde’.

Reactie wethouder
In Heerenveen is Jelle Zoetendal als wethouder verantwoordelijk voor de keukentafelgesprekken. Ik heb dit bericht inmiddels aan hem doorgestuurd. Als hij reageert, zal ik zijn reactie op mijn website plaatsen.

Hoe kan je de keukentafelgesprekken verbeteren tussen sociale wijkteams en cliënten die een beroep willen doen op voorzieningen via de WMO, de Jeugdwet of Participatiewet? Deze vraag stond centraal tijdens een workshop die ik gegeven heb op een congres over meer democratie in de zorg op 29 oktober.

Sociale wijkteams
In vrijwel alle grote gemeenten functioneren thans sociale wijkteams. In kleine gemeenten heten die dorpsteams of gebiedsteams. Deze teams (met zo’n tien leden) werken voor de uitvoering van regelingen voor de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO), de Jeugdwet (voor jeugdzorg) en de Participatiewet (voor werk en inkomen) en soms ook voor regelingen van het speciaal onderwijs.

Voorzieningen
Deze teams houden keukentafelgesprekken met burgers die gebruik willen maken van voorzieningen betaald uit een van deze vier regelingen. Over mogelijkheden om deze gesprekken te verbeteren hield ondergetekende op 29 oktober een workshop in Heerenveen. Ik gaf die tijdens het congres “Meer Democratie in de Zorg” dat Zorgbelang Fryslan organiseerde. Van die organisatie ben ik tot 1 december directeur ad interim.

Mantelzorger noodzakelijk
Workshopdeelnemers (bestuursleden van patiëntenorganisaties, wijkteamleden en zorgaanbieders) konden stemmen over negen stellingen. Op de stelling: het wijkteam moet de cliënt verzoeken om de mantelzorger bij het gesprek uit te nodigen reageerden de workshopdeelnemers zeer enthousiast. Zij formuleerden tot mijn verrassing de stelling zelfs stelliger: het gesprek kan alleen doorgaan als de mantelzorger erbij is. En als er geen mantelzorger beschikbaar is, moet als vervanger een onafhankelijke cliëntondersteuner aan de keukentafel aanzitten.

Bescheiden
De workshopdeelnemers hadden als argument dat vele oudere cliënten van de WMO niet de hulp vragen die zij eigenlijk nodig hebben. Zij zijn te trots of te bescheiden. Of ze ontkennen hun beperkingen. Een liefdevolle mantelzorger kan in het gesprek dan voor hen opkomen. Verder blijken veel cliënten zenuwachtig en angstig voor het gesprek. Want er hangt veel van af. Dan is een stevige mantelzorger goud waard.

Luchtige sfeer
Sommige workshopdeelnemers maakten bezwaar tegen de term keukentafelgesprek. Die suggereert een luchtig gesprek: “even een bakkie koffie doen”. Zelf ben ik het daarmee niet eens. Het is mogelijk een serieus gesprek te voeren en toch een open en luchtige sfeer te houden, met name door humor te gebruiken. Zo had ik de afgelopen dagen een gesprek met iemand met kanker in een vergevorderd stadium. Het klinkt paradoxaal en misschien was het wel een beetje galgenhumor. Toch hadden wij plezier.

De workshop ondersteunde ik met een PowerPoint presentatie waarin tien tips zijn opgenomen voor het houden van een keukentafelgesprek. Deze kan je hier bekijken. De foto bij dit bericht is gemaakt tijdens een workshop enige weken geleden.