Guus Schrijvers

Door Carin Littooij, huisarts.

In januari van dit jaar publiceerden Huisartsen Chief Medical Information Officers, verenigd in het CMIO Netwerk Eerste Lijn hun manifest IT  in de huisartsenzorg met als samenvatting dat een forse versnelling van digitale informatie-uitwisseling cruciaal is om de huisartsenzorg betaalbaar en toegankelijk te houden Als oud bestuurder bij de Landelijke Huisartsen Vereniging  met acht  jaar ICT in portefeuille (2013-2021)  was auteur Carin Littooij  blij en bezorgd toen zij het manifest  het las.

Blij en bezorgd

Blij was ik, omdat 41 zeer kundige huisartsen met extra kennis van zaken van informatietechnologie(IT) en innovatie zich hebben verenigd in een netwerk en zich inzetten om hun ideeën voor het betaalbaar en toegankelijk houden van de huisartsenzorg op een rij te zetten en meetbare doelen daarvoor te formuleren.

Bezorgd omdat dit manifest nodig is om betrokken partijen (politiek, Patiëntenorganisaties, koepels , leveranciers en de huisartsen zelf) wakker te schudden. Wat hadden we, wat had ikzelf ook anders kunnen doen om de LHV-NHG-InEen ICT visie uit 2018   in nauwe samenwerking met NedHis   uit te voeren?

Het manifest maakt namelijk duidelijk dat er meer vaart in de digitale ontwikkelingen moet komen.  Met name de ondersteuning in het dagelijkse proces van de huisarts en het huisartsen team kan nog flink verbeteren. Daarmee maakt het ook duidelijk dat  we als huisartsensector zelf nog meer het stuur moeten pakken bij onze eigen ICT.

Toen en nu

Van oudsher hebben huisartsen een goede naam op het gebied van automatisering in de praktijk. Als eersten wisten ze met de ontwikkeling van de HISSEN hun praktijkvoering zowel qua organisatie als op inhoud en verslaglegging te verbeteren en te automatiseren. Huisartsen zijn immers gewend om snel en flexibel te kunnen schakelen als het nodig is. Die regie op de eigen ICT was vroeger, in de voorlopersrol, wel beter te organiseren dan in het huidige complexe ICT landschap.  In aanvang moest de ICT immers  alleen voor in de (eigen) spreekkamer geregeld worden. Nu liggen er veel meer issues juist op samenwerkings-/uitwisselvlak. Daar zijn dus (veel) meer partijen betrokken en de vraag is daarbij ook wie dan waar over gaat.  Er is immers niets zo weerbarstig als grote IT projecten waarbij veel landelijke partijen betrokken zijn en veel verschillende belangen een rol spelen. 

Nu de benodigde snelheid voor doorontwikkeling in IT projecten en de innovatie in het gedrang komt, komt het aan op goede haalbare plannen, leiderschap, governance en daadkracht voor de komende periode. De CMIO’s stellen een vijf jaarstermijn  voor het behalen van de doelstellingen in het manifest. Die doelstellingen beschrijven daarbij wel het wat, maar niet hoe een en ander bereikt zou kunnen worden. Dat moeten de betrokken partijen maar bekijken.

Een zijstapje

Het blijft  voor mij  fascinerend waarom de banken wel een volledige digitalisering in hun domein hebben kunnen bewerkstelligen( inclusief uitwisseling van gegevens) daar waar het de zorgpartijen tot op heden niet is gelukt. Zelfs de fax is tot op heden nog niet uit de onderlinge  communicatie en informatievoorziening verdwenen. Hier lijkt leren van de geschiedenis bij de banken heel kansrijk terwijl we ook oog moeten hebben waarom de fax er nog steeds is. Is dat gewenning of is er gewoon nog geen gemakkelijk, passend en goed in het HIS ingebouwd alternatief?

Dichter bij huis is ook het VIPP versnellingsprogramma OPEN  in de eerste lijn voor een groot deel een succes gebleken. Wat zijn de kritische succes factoren geweest en wat kunnen we daar voor het grotere IT-en-Innovatieplaatje van leren?

Lessons Learned OPEN en de organisatie ervan

Bij OPEN was en is sprake van een sterke gezamenlijke ambitie voor een project met strakke tijdslijnen. De urgentie die daaruit volgt tezamen met de beschikbare benodigde  financiering  hielp om met tastbare resultaten per deadline te komen. De huisartsenkoepels (LHV, NHG en InEen) hebben daarnaast ook voor een eigen portfoliomanagement  gezorgd  om IT ontwikkelingen te prioriteren en te agenderen. Tezamen  met de oprichting van  Stichting Legio  hebben we als huisartsen nu een eigen IT uitvoeringsorganisatie. Wat beter had gekund de afgelopen jaren was dat belangen niet altijd goed op tafel kwamen en dat de samenwerking soms meer afhing van personen dan van een duidelijke governance structuur. Ook blijkt dat de drie koepels  wel vele agenda’s en ambities op IT en innovatiegebied hebben, maar dat de samenhang  en de versnelling in het uitvoeren ervan niet of in ieder geval onvoldoende zichtbaar is.   

Toekomst

Het lijkt onontkoombaar dat er verder verstevigd moet gaan worden in de governance structuur rondom de IT in de huisartsenzorg.  Dat zou kunnen door het eigen portfoliomanagement en de eigen uitvoeringsorganisatie (Legio) verder uit te bouwen en door te ontwikkelen. Een organisatie die zorgt voor de uitvoering van de visie van de koepels en het CMIO manifest, inclusief het beleid en de strategie die  nodig is om dat te bereiken. Met een eigen mandaat en duidelijk leiderschap, met medeneming van de belangen van de afzonderlijke koepels. Waarbij het  IT en innovatie beleid voor de gehele huisartsenzorg in samenhang wordt bepaald. De banken konden het, de huisartsen kunnen het dan zeker ook!

Noodzakelijk hiervoor is dat in het komend integraal zorg akkoord  dat de landelijke partijen binnenkort gaan sluiten voldoende middelen voor organisatie én implementatie van de IT en innovatie projecten worden opgenomen. In de huidige tijd behoort goede IT bij de basis van goede zorgverlening. Daar hebben we als huisartsen nu achterstallig onderhoud te plegen.   Die financiële ruimte is er want er is al jaren een onderschrijding van het budgettaire kader Huisartsenzorg. Laten we ons nu met elkaar inzetten voor een inhaalslag en zorgen dat  de doelstellingen genoemd in  het manifest gehaald gaan worden.

Kortom

 Over vijf  jaar zou  iedereen moeten kunnen zeggen: weet je nog, hoe houtje-touwtje en versnipperd de IT in de huisartsenzorg een poos is geweest?  Wat hebben de huisartsen hun slagkracht en vermogen tot innovatie goed  gebruikt, zoals altijd als  het noodzakelijk is voor het vak en de instandhouding van hun kernwaarden. En toen het nodig was herschiepen ze ook hun eigen organisaties en werkwijzen met de IT om de noodzakelijke veranderingen in gang te zetten. Zodat ze optimaal gebruik konden blijven maken van alle mogelijke  digitale informatie uitwisseling. En nog altijd kunnen blijven doen waarvoor ze er zijn: goede huisartsenzorg aan hun patiënten verlenen!

Huisartsen hebben in het verleden laten zien dat ze dat kunnen, dat kunnen ze in de toekomst weer!

De Federatie Medisch Specialisten en Landelijke Huisartsen Vereniging hebben op 20 september een handreiking  gepubliceerd voor de implementatie van de juiste zorg op de juiste plek. Samenwerking tussen deze partijen is belangrijk om de transitie van zorg van het ziekenhuis domein naar het thuis domein van de grond te krijgen. Beide voelen verantwoordelijkheid voor de kwaliteit, toegankelijkheid, en de betaalbaarheid van zorg.

Financiële onderbouwing

Het is een praktisch document dat een projectmatige aanpak adviseert voor het opzetten van  samenwerkingsverbanden. Dit zal zeker helpen bij het goed doordenken, vinden van overeenstemming over en communiceren van plannen voor verplaatsing van zorg. Ook wordt aandacht besteed aan de financiële onderbouwing.

Moeilijke onderwerpen

Moeilijke onderwerpen worden niet uit de weg gegaan. Frictiekosten (afschrijvingskosten van onbenutte middelen), aanzuigende werking (door verlaging van de drempel tot zorg) en alsnog verwijzing naar de tweede lijn worden expliciet benoemd.

Gemiste kans

 Wat een gemiste kans is, is dat slechts een zorgverzekeraar input op het document heeft geleverd en het niet als de standaard is verheven voor het indienen van transformatie geld projecten. Nu is per zorgverzekeraar waarschijnlijk een herschrijving van het plan nodig. Tijd die beter kan gaan zitten in de transformatie zelf.

Willen artsen serieus een transitie?

Wat niet uit het document blijkt is hoe serieus specialisten en huisartsen zijn met het werk maken van de transitie. Zien ze dit echt als de oplossing voor het zorgvraagstuk en gaan ze zich hier maximaal voor inzetten? Op het congres Juiste zorg op de Juiste plek zijn vertegenwoordigers van huisartsen en specialisten aanwezig, komen legio voorbeelden aan bod en kan je zelf een beeld krijgen van de snelheid van de transitie. Klik hier voor meer informatie.