Guus Schrijvers

Welcome to Guus Schrijvers

Herinrichting ziekenhuislandschap: do or die?

Er zijn tal van goede voorbeelden bekend van regionale samenwerking tussen ziekenhuizen en tussen maatschappen. Deze samenwerking leidt vaak tot een andere taakverdeling over de bestaande ziekenhuislocaties. Maar deze voorbeelden worden nauwelijks overgenomen in andere regio’s. Hoe effectief ze ook zijn en hoeveel kosten ze ook besparen. Met als mogelijk gevolg: sluiting van ziekenhuislocaties en een verschraling van het (regionale) zorgaanbod.

Goede voorbeelden

Veel goede samenwerkingsinitiatieven tussen ziekenhuizen en tussen maatschappen zijn de afgelopen jaren tot stand gekomen. Ik denk bijvoorbeeld aan de gezamenlijke prostaatkliniek van zeven ziekenhuizen in de Rijnmond, die willen concurreren met de wereldberoemde Martini kliniek in Hamburg. En aan de Maartenskliniek en haar samenwerking met het Radboud UMC, die zo veel betere kwaliteit en doelmatigheid oplevert. Ik noem ook de regiomaatschap Heelkunde Friesland. Hierin draaien 34 chirurgen van vier ziekenhuizen kwaliteitsprojecten, nemen elkaars diensten waar en verdelen de werkdruk.

Apparatuur en ICT

En niet te vergeten; de MRON (Maatschap Radiologie Oost Nederland) die voor de gezamenlijke radiologen van drie Twentse ziekenhuizen dure apparatuur inkoopt en voor goede onderlinge internetverbindingen zorgt. Mijn laatste twee goede voorbeelden staan in de provincies Zeeland en Groningen. Daar werken het Admiraal de Ruyterziekenhuis te Goes respectievelijk de Ommerlandergroep uitstekend samen met hun naburige UMC’s te Rotterdam en Groningen.

Andere taakverdeling

Al deze goede voorbeelden dragen bij aan de herinrichting van het zorglandschap in hun regio. Of anders gezegd: ze leiden tot een andere verdeling van taken over de bestaande ziekenhuislocaties. Hoe effectief ze ook zijn en hoeveel kosten ze ook besparen, de meeste van deze voorbeelden zijn tot nu toe uniek en hebben niet of nauwelijks tot navolging geleid. Zo verwachtte ik bijvoorbeeld dat de genoemde prostaatkliniek copy paste zou verschijnen in andere grote steden dan Rotterdam, maar dat gebeurde niet tot nu toe.

Tele-IC en -radiologie

Het zorglandschap zou nog meer kunnen veranderen, als tele-Intensive Care en tele-radiologie hun intrede zouden doen in Nederland. Tele-IC komt in de VS voor bij honderden kleine ziekenhuizen. Philips is daarvan de grote animator. Vanuit een centraal IC-centrum in een regio bewaken intensivisten 24/7 de IC’s van kleine zelfstandige ziekenhuizen. Dat gebeurt via contact tussen intensivisten in dat centrum en de IC-verpleegkundigen die op de IC’s van kleine ziekenhuizen werken. Ik heb diverse wetenschappelijke artikelen gelezen, waaruit blijkt dat dergelijke digitale zorgverlening even goed werkt als de traditionele.

Zorg op afstand

Radiologie is het vakgebied waarbij zorg-op-afstand het verste is ontwikkeld in de VS. Foto’s, scans en films worden bijvoorbeeld buiten kantoortijd en in kleine ziekenhuizen gemaakt, via het internet doorgezonden naar een topklinisch ziekenhuis waar ze 24/7 beoordeeld worden.

Concurrentie

Hoe komt het nu toch dat regionale samenwerking in Nederland niet goed loopt? Terwijl er zat goede voorbeelden uit binnen- en buitenland bestaan. Ik denk dat dat ten eerste te maken heeft met de concurrentie tussen ziekenhuizen. Hierdoor streven vele ziekenhuizen zo lang mogelijk onafhankelijkheid na en geen samenwerking waarbij zij enige autonomie opgeven. Zodra één van de ziekenhuizen het niet redt, zijn de collega’s er als de kippen bij om delen van de zorg over te nemen. Recente voorbeelden als het faillissement van het Zuiderzee ziekenhuis te Lelystad en het Slotervaart in Amsterdam illustreren dit. Tijdige samenwerking had de faillissementen waarschijnlijk kunnen voorkomen.

Bekostiging via DBC’s

Dat regionale samenwerking (nog) niet goed loopt, komt ook door de methode van bekostiging, via de DBC’s. Daar passen oplossingen als tele-IC’s niet goed in. Evenmin wordt rekening gehouden met transformatiekosten om regionale oplossingen te realiseren. Wellicht bieden de transformatiegelden van 475 miljoen euro binnen het beleid De Juiste Zorg op de Juiste Plek mogelijkheden. Maar het JZJP-beleid richt zich op substitutie van chronische zorg van ziekenhuizen naar de eerste lijn, niet op herschikking van taken tussen ziekenhuizen.

Do or die

De herinrichting van het zorglandschap verloopt niet snel genoeg. Dit komt door de ervaren concurrentie tussen ziekenhuizen, vanwege samenwerking die niet via DBC’s te bekostigen is en het ontbreken van transformatiegeld voor taakherschikking. Kleine ziekenhuizen vallen als eerste om, indien de grotere ziekenhuizen hen niet bijstaat met bijvoorbeeld tele-zorg. Dan verschraalt het zorglandschap. Herinrichting van ons zorglandschap is dus van levensbelang voor de ziekenhuizen: do it or die.

Herverdelen dienstverlening ziekenhuizen

Woensdag 26 juni vindt het congres Regionale samenwerking tussen ziekenhuizen plaats in Utrecht. Dan komen de meeste van de hier genoemde goede voorbeelden aan de orde. Ook de realisatie ervan krijgt aandacht.

Doelgroep

Het congres is bestemd voor leden van Raden van Bestuur en Raden van Toezicht van ziekenhuizen, medisch specialistische bedrijven en coöperaties, divisiemanagers, RVE-managers, afdelingshoofden en specialistenvertegenwoordigers. Maar ook voor patiëntenorganisaties en -vertegenwoordigers, zorgmanagers, zorgverzekeraars, bestuursorganen, beleidsmakers van overheidsorganisaties en organisatieadviseurs.

Informatie

Wil jij kennis nemen van de goede voorbeelden en van recente ontwikkelingen in het beleid van NVZ, de DSAZ ziekenhuizen, de STZ-ziekenhuizen, de Autoriteit Consument en Markt, de NZA en de zorgverzekeraars? klik dan hier, bekijk het programma en meld je aan.

Wanneer mag samenwerking tussen ziekenhuizen wel en niet?

De afgelopen weken ontmoette ondergetekende Bart Broers ter voorbereiding van zijn afsluitende voordracht op het congres Regionale samenwerking tussen ziekenhuizen op 26 juni. Broers is directeur zorg van de Autoriteit Consument en Markt. Ik vroeg hem: wanneer staat de Mededingingswet samenwerking van ziekenhuizen toe? Ik kreeg een aanstekelijk college en maakte het volgende dictaat.

Kartelverbod

De Mededingingswet verbiedt concurrentiebeperkende gedragingen of te wel het vormen van kartels. Alle afspraken tussen ziekenhuizen en maatschappen die niet concurrentiebeperkend zijn, vallen buiten het kartelverbod en zijn dus toegestaan.

Mededingingswet

De Mededingingswet kent een uitzondering voor afspraken die wel concurrentiebeperkend zijn, maar aan vier voorwaarden voldoen:

  1. de afspraak moet bijdragen tot verbetering van de productie of distributie dan wel een technische/economische vooruitgang opleveren;
  2. de voordelen die voortvloeien uit de afspraken moeten voor een redelijk deel ten goede komen aan de gebruikers;
  3. de concurrentie mag niet verder worden beperkt dan strikt noodzakelijk is en;
  4. er moet in de markt voldoende concurrentie overblijven.
Prijsafspraken

Afspraken over prijzen en het verdelen van patiënten om niet-medische redenen komen niet ten goede aan patiënten/verzekerden. Ook zijn ze niet strikt noodzakelijk voor de te behalen voordelen. De uitzondering op het kartelverbod is op dit type afspraken in de praktijk nooit van toepassing. De ACM geeft over het algemeen een hoge prioriteit aan het opsporen en vervolgen van dit type overtredingen van de Mededingingswet, omdat ze vrijwel altijd nadeel berokkenen aan patiënt en verzekerde. Het is dus voor ziekenhuizen van het grootste belang om dergelijke afspraken te voorkomen.

Vragen

Hoe kunnen ziekenhuis-samenwerkingen bijdragen aan de juiste zorg op de juiste plek? Welke afspraken tussen ziekenhuizen vallen in het geheel niet onder het toezicht van de ACM? Voor welke concrete samenwerkingsafspraken die wel concurrentie beperken, zijn uitzonderingen mogelijk? Op deze (en andere) vragen gaat Bart Broers in op 26 juni.

Veel mogelijkheden

Met Berend Reuder, Mededingingsadvocaat en partner bij Stek Advocaten, had ik de afgelopen weken ook een ontmoeting. Hij is docent in een van de parallelsessies van het congres Regionale samenwerking tussen ziekenhuizen. Ik stelde hem een vergelijkbare vraag: Bestaat er jurisprudentie over twijfelgevallen waarbij ziekenhuizen soms wel en soms geen toestemming kregen tot samenwerking? Hij vertelde mij dat er wettelijk veel mogelijk voor samenwerking tussen ziekenhuizen die toegang, kwaliteit of doelmatigheid van de zorg nastreven.

Concrete casussen

Aan de hand van concrete casussen bespreekt hij hoe mededingingsrechtelijk naar samenwerking en concurrentie wordt gekeken. Ook geeft hij aan hoe een kritische en praktische benadering van fundamentele vragen ruimte kan bieden voor samenwerkingen die partijen in het belang van zorg nastreven.

Inzicht vergroten

Wil jij weten welke samenwerking ziekenhuizen juridisch gezien wel of niet mogen aangaan met elkaar? Wil jij je inzicht vergroten en oplossingen horen die collega’s en sprekers bedacht hebben? Klik dan hier, bekijk het actuele programma en meld je aan.

Regionaal samenwerken? Begin met ICT!

‘Als je de samenwerking tussen ziekenhuizen begint met een niet beladen onderwerp als de ICT, verloopt de latere samenwerking een stuk soepeler.’ Deze uitspraak pikte ik op tijdens een gesprek met Hans Ensing. Hij is bestuursvoorzitter van Bravis, dat nu nog twee ziekenhuislocaties heeft. Over enkele jaren gaat er nieuwbouw open op één locatie, halverwege Bergen op Zoom en Roosendaal.

Nieuw elektronisch medisch dossier

In 2014 gingen de ziekenhuizen in Bergen op Zoom en Roosendaal samenwerken. De Raden van Bestuur stelden als eerste prioriteit vast dat de elektronische communicatie tussen beide instellingen verbeterd moest worden. Ook was de interne software van een van beide ziekenhuizen hopeloos verouderd. De specialisten, allen met eigen maatschappen, steunden dit eerste samenwerkingsproject. Zij kwamen per vakgebied bijeen om te overleggen hoe hun nieuwe elektronische medisch dossier eruit moest gaan zien. Zij spraken dus niet over (beladen) onderwerpen als fusie van maatschappen en inhoudelijke richtlijnen en hadden het evenmin over geld. Ze leerden elkaar kennen via de ontwerpdiscussies over het
Elektronische Medische Dossier (EMD).

Toestemming ACM

De Autoriteit Consument en markt (ACM) gaf tijdelijke toestemming om via de gezamenlijke ICT informatie te delen tussen de Raden Van Bestuur in Bergen op Zoom en Roosendaal. Want het gezamenlijk aantal consulten, verrichtingen en verpleegdagen was eenvoudig via de software te achterhalen. En dit is concurrentiegevoelige bedrijfsinformatie. De ACM wist niet goed hoe hiermee om te gaan. Vandaar de tijdelijke toestemming, onder één voorwaarde: de ICT systemen moesten gescheiden kunnen functioneren. Dat betekende voor beide instellingen het gebruik van aparte surfers, inlogcodes en onderlinge firewalls. De extra kosten hiervan bedroegen enkele tonnen. De ziekenhuizen hielden zich aan deze voorwaarde.

Gezamenlijke scholing

Toen de gezamenlijke software technisch gereed was, gingen de specialisten gezamenlijk op scholing om de bediening goed in de vingers te krijgen. Zo leerden zij elkaar nog beter kennen. Uiteindelijk introduceerden de ziekenhuizen, als tweede in het land, de nieuwe software HIT van Chipsoft.

Nieuwbouw

Al deze ervaringen pikte ik op in gesprek met Hans Ensing, bestuursvoorzitter van Bravis met nu nog locaties in beide genoemde steden. Over enkele jaren gaat er nieuwbouw open op één locatie halverwege Bergen op Zoom en Roosendaal. Dat heeft een veel kleinere omvang in vierkante meters dan de oorspronkelijke instellingen.

Soepele samenwerking

Ensing benadrukt dat de keuze om de samenwerking te starten met een ICT-project achteraf gezien een uitstekende is geweest. Maar toen de RvB’s ermee begonnen, stond het kortetermijnbelang van slecht functionerende software centraal. Ensing: ‘We hadden niet voorzien dat de dokters elkaar op deze manier leerden kennen: via een niet-bedreigend, maar wel urgent onderwerp. Dankzij deze start verliepen de later fases in de samenwerking soepel. Toen kwamen meer beladen onderwerpen aan de orde, als de bestuurlijke fusie, de oprichting van een gezamenlijke medische staf, het kiezen van een locatie en het bepalen van het gezamenlijke functiepakket.’

Regionale samenwerking ziekenhuizen

Over het voortzetten van deze regionale samenwerking na de afronding van het ICT project valt nog veel meer te vertellen. Dat doet Hans Ensing op het congres Regionale samenwerking tussen ziekenhuizen op 26 juni 2019 in Utrecht. Hij vult dan een parallelsessie over het onderwerp ‘Samenwerking van ziekenhuizen in middelgrote steden’. Een tip geeft hij nu al vast via deze voorbeschouwing: overweeg eens om de samenwerking te starten met een gezamenlijk ICT-project.