Guus Schrijvers

De zorg geleverd door medisch specialisten is in 2017 aanzienlijk verschoven. Dat heeft de stichting Dutch Hospital Data in kaart gebracht. Hieronder vind je de belangrijkste wijzigingen.

Universitair medische centra

Het aantal kankerpatiënten in de acht universitair medische centra is in 2017 met 10,1 procent gestegen ten opzichte van 2016. Het aantal patiënten met een electieve ingreep aldaar daalde met 3,1 procent. Deze gegevens staan in een rapport dat Dutch Hospital Data (DHD) vorige week uitbracht in opdracht van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen en de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra.

Volumenormen bevorderen verschuiving

Bij de kleinere ofwel algemene ziekenhuizen daalde het aantal oncologische patiënten met 3,9 procent en steeg het aantal electieve ingrepen met 3,4 procent. Voor de grotere/topklinische ziekenhuizen bedroegen deze percentages min 1,7 procent en plus 0,1 procent. Ik noem drie mogelijke verklaringen:

1. De volumenormen en andere oncologische afspraken bevorderen verschuiving van patiëntenzorg van kleine ziekenhuizen naar de umc’s.
2. Oncologen schrijven vaak dure chemo- en hormoonkuren voor. Die drukken op het ziekenhuisbudget. Er is sprake van een financiële prikkel om dure kankerpatiënten te verwijzen naar academische centra.
3. Zorgverzekeraars kopen vaker electieve zorg in bij kleinere ziekenhuizen: want die zijn goedkoper per ingreep dan topklinische en academische centra.

Daling chronische zorg

DHD onderscheidt in het rapport nog drie categorieën zorg van medisch specialisten: chronische zorg, acute zorg en het voorschrijven van dure geneesmiddelen. Ook daarin hebben verschuivingen plaatsgevonden. Het rapport onderscheidt vier typen ziekenhuispatiënten met chronische aandoeningen. Het aantal patiënten met chronische aandoeningen daalde:

• Personen met diabetes: 141.800 in 2017; een daling van 2,0 procent ten opzichte van 2016
• Personen met hartfalen: 75.900; een daling van 0,3 procent
• COPD-patiënten: 75.000; een daling van 2,6 procent
• Patiënten met nierinsufficiëntie: 61.000; een daling van 2,1 procent.

Verklaring

Ik vermoed dat substitutie van chronische zorg naar de eerste lijn de belangrijkste verklaring is voor de daling. DHD laat zien dat er grote verschillen zitten tussen het aanbod van chronische zorg in de ziekenhuizen. Een voorbeeld. In een aantal ziekenhuizen vindt nauwelijks klinische opnamen van COPD-patiënten plaats: het maximum ligt op drie opnamen per patiënt per jaar. Het aantal diagnostische activiteiten per COPD-patiënt loopt per ziekenhuis sterk uiteen: van gemiddeld iets meer dan 1 tot bijna 4,5 per patiënt per jaar.

Zorg op de juiste plek

Ik moedig het ministerie van VWS graag aan om goede voorbeelden van ziekenhuizen voor zijn programma Zorg op de Juiste Plek te selecteren uit de database van de DHD.

Minder acute zorg

Van 2016 op 2017 is het aantal acute, (poli)klinische patiënten in alle ziekenhuizen gedaald met 1,1 procent. In de algemene ziekenhuizen is er een daling van 2,9 procent, in de topklinische ziekenhuizen en de umc’s is er een kleine stijging van respectievelijk 0,1 en 0,3 procent. De cijfers onderbouwen mijn veronderstelling dat huisartsenposten de zorg naar acute ziekenhuiszorg hebben afgeremd in 2017. Verder is er sprake van verschuiving van acute zorg van de kleinere algemene ziekenhuizen naar de grotere topklinische en academische ziekenhuizen.

Stijging omzet dure geneesmiddelen

In 2017 schreven specialisten voor 2 miljard euro aan dure geneesmiddelen voor, die via het ziekenhuis zijn verstrekt. Dit is tien procent van de omzet van ziekenhuizen in 2017 (20,1 miljard euro). In dat jaar steeg de omzet aan dure geneesmiddelen met 7,9 procent ten opzichte van 2016. De kosten voor dure geneesmiddelen groeiden daarmee harder dan de maximaal afgesproken groei van de totale zorgkosten van circa 1,0 procent uit het Hoofdlijnenakkoord 2019-2022.

Verdringing specialistische zorg

Deze bovengemiddelde kostengroei van de dure geneesmiddelen leidt tot verdringing van specialistische zorg; de extra kosten voor dure geneesmiddelen gaan dan ten koste van andere zorg. Ik raad het ministerie van VWS aan om het hoofdlijnenakkoord op dit punt aan te passen.

Dit bericht verscheen in gewijzigde vorm ook als blog in het blad Zorgvisie.