Begin juli bracht Zorgverzekeraars Nederland (ZN) een nota uit met de titel De ggz in 2025 Vergezicht op de geestelijke gezondheidszorg. Gezondheidseconoom Guus Schrijvers bespreekt hieronder deze nota. Jammer dat ZN haar eigen Vectis-data niet gebruikte.
Verschuiving binnen ggz: prima
ZN pleit ervoor dat de ggz meer tijd besteedt aan mensen met Ernstige Psychische Aandoeningen (EPA’s) en minder aan mensen met lichte, voorbijgaande klachten. Hiermee sluit zij aan op de resultaten van de jaarlijkse Landelijke Monitor Ambulantisering en Hervorming Langdurige GGZ, die het Trimbos Instituut uitbrengt sinds 2015. De Trimbos-waarschuwingen kregen bijval van gezaghebbende personen als staatssecretaris Paul Blokhuis , hoogleraar Jim van Os en de bedenker van de Fact-teams Remmers van Veldhuizen. Goed dat ZN met haar visie aansluit op deze opinieleiders.
Met minder mensen meer doen: wat wil ZN precies?
De ZN-beleidsnota pleit ook voor minder mensen in de ggz, die wel meer cliënten dan tot nu toe behandelen. Dat doet het stuk niet in de samenvatting en wel bij de thema’s personeelsbeleid en kostenbeheersing. In het stuk onderbouwen tien argumenten dit pleidooi: 1. alleen zinnig administratief werk door Ggz-medewerkers 2. inzetten op preventie en eHealth. 3. Kleine en vrijgevestigde praktijken als ‘flexibele schil’ voor de grote ggz-instellingen 4. Het langdurig verzuim in de ggz (boven de 6% in 2018) terugdringen 5. Het verloop in ggz-instellingen verlagen 6. Minder ZZP’ers inhuren 7. Behandelaren binnen en buiten de Zvw krijgen betaald om zorg over de domeinen heen te coördineren. 8. Gemeenten krijgen stabiele financiering uit het Gemeentefonds voor publieke geestelijke gezondheidszorg. 9. Uitbreiding van het budget in het sociaal domein leidt tot minder instroom in de curatieve ggz. 10. Direct toegang tot de Wlz via een CIZ-indicatie voor mensen met een ernstige psychische aandoening.
Doorrekening van effecten ontbreekt
De tien ZN-voorstellen zijn stuk voor stuk uitstekend. Maar leiden deze gezamenlijk tot reductie van het volumen van de ggz in de periode tot 2025? In het stuk ontbreekt een bijlage met inschattingen van de effecten van de tien voorstellen op de ggz-kosten. ZN is eigenaar van het uitstekende databestand van Vectis, dat vele partijen bedient bij het ontwikkelen van visies. Waarom heeft deze branche-organisatie niet haar eigen data gebruikt? Nu heeft het stuk het niveau van een verkiezingsprogramma van een politieke partij waar vrijwilligers in een paar maanden iets bij elkaar zetten. Te verwachten is dat de ZN-visie een grote rol gaat spelen bij het beïnvloeden van verkiezingsprogramma’s, het regeerakkoord 2021-2025 en het Hoofdlijnenakkoord ggz 2022- 2026. Ik hoop dat ZN haar visie alsnog onderbouwt met Vectis- en andere data.
Voorstellen niet haalbaar
Ik verwacht vooralsnog niet dat de tien voorstellen vóór 2025 zijn te realiseren. De ambulantisering van de GGZ duurde acht jaar, van 2012 – 2020. Dat is kennelijk helaas de tijd die nodig voor een grote hervorming van de ggz. 2. Om patiënten met een EPA beter te bedienen zijn veel meer FACT-teams en Intensive Home Treatment-teams nodig. 3. De productiviteit van de ggz is de afgelopen jaren al gestegen: nu ook nog inkrimpen op het personeelsbestand leidt tot grote demotivatie bij bestuurders en professionals om met die tien voorstellen aan de slag te gaan.
Kosten ggz stegen nauwelijks
In de genoemde Trimbos monitor van 2019 staat dat sinds 2012 de ambulantisering leidde tot beddenreductie in psychiatrische ziekenhuizen van gemiddeld 4 procent per jaar. De ggz-kosten (inclusief loonstijgingen) van de Zorgverzekeringswet en Wet Langdurige Zorg stegen die het CBS berekende. Van 4,1 mld in 2015 naar 4,3 mld euro (1,9 procent per jaar). Hierin zit ook de loonontwikkeling van 1,4 procent per jaar. Kortom, het volumen van de ggz bleef macro-economisch gezien in de afgelopen jaren bijna constant. De totale GGZ-uitgaven (inclusief WMO en directe overheidsbetalingen) daalden van 0,91 procent naar 0,86 procent van het Bruto Binnenlands Product.
Wel meer cliënten
Over de periode 2015- 2017 nam het aantal cliënten in de ggz toe met 9,4 procent ofwel 3,1 procent per jaar. Omdat het volumen van de ggz ongeveer gelijk bleef, is hier sprake van productiviteitstijging. De cliëntengroei over deze periode vond vooral plaats bij de praktijkondersteuners van huisartsen (20,9 procent) en de basis-ggz (9,3 procent). Het aantal WLZ-cliënten kromp met 21,4 procent.
Wat dan wel tot 2025?
De hier genoemde verschuivingen sinds 2015 waren gewenst: in het hoofdlijnenakkoord van 2012 streefden alle partijen in de ggz naar een beddenreductie van 30% en meer ambulantisering. Die doelstelling van beddenreductie is glansrijk gehaald, al eerder dan in het beoogde jaar 2020. De ambulantisering is evenwel terecht gekomen bij mensen met lichte kwalen. Dat moet anders.
De belangrijkste partijen in de ggz (VWS, GGz Nederland, ZN, gemeenten, cliëntenenorganisaties) hebben in de afgelopen acht jaar een collectieve ambitie geformuleerd in een hoofdlijnenakkoord in 2012 en deze ook met succes uitgevoerd. Dat geeft vertrouwen voor een nieuw akkoord tot 2025, dat meer gericht is op mensen met EPA’s. Dan gaat dan uit van de filosofie More with the same. Hierbij blijft het volumen van de ggz gedurende de periode 2021-2025 onveranderd. De inzet is gericht op herallocatie zonder bezuinigingen en ontslagen. De herallocatie heeft als doel cliënten met ernstige psychische aandoeningen beter te bedienen. Want inderdaad, zoals ZN stelt in haar visiedocument, deze groep leeft gemiddeld 20 jaar korter dan gemiddelde Nederlanders. Het is urgent om de ggz meer op deze groep te richten.
Congresagenda
Op 27 oktober vindt het congres Hervorming en ambulantisering van de geestelijke gezondheidszorg plaats in het Stadion Galgenwaard te Utrecht. Tal van andere prominente sprekers op. Vele zorginnovaties van 2020 passeren de revue. Wil jij in één dag je inzichten aanscherpen en je eigen ervaringen delen met die van andere deelnemers? Wil jij nieuwe kennis(sen) opdoen? Klik dan hier, lees de brochure en meld je aan.
De organiserende stichting Guus Schrijvers Academie beoogt met dit congres cliëntvertegenwoordigers, professionals, wetenschappers en beleidsmakers bijeen te brengen en een podium te bieden aan zorginnovaties.
Een eerdere versie van dit artikel verscheen op www.sociaalweb.nl