Guus Schrijvers

Een vrouw steekt na een drukke werkdag een sigaret op. Zij doet dat om de stress die ze ervaart te reduceren. Zij gebruikt nicotine als verkeerde zelfmedicatie. Beter zou het zijn als zij haar stress reduceert op andere manieren: via beter timemanagement, door hard te lopen of door aan zichzelf toe te geven dat ze fouten kan maken. Die verkeerde zelfmedicatie is te achterhalen door haar huisarts of een andere professional via motivational interviewing. In dit voorbeeld, gaat een gesprek tussen huisarts en de vrouw in op de motieven om een sigaret op te steken en op alternatieven om met dezelfde motivatie iets anders te doen. Bij deze gespreksvoering is het overdragen van informatie (in dit voorbeeld “roken is dodelijk”) niet aan de orde.

Verdiepingssessie
De VVD zou in haar verkiezingsprogramma 2017 -2021 cursussen in motivational interviewing voor alle artsen en verpleegkundigen kunnen aanbevelen. Deze suggestie deed ondergetekende op zaterdag 12 december in Wageningen. Daar kwam de landelijke VVD partijcommissie Zorg bijeen. Die bestaat uit VVD Kamerleden, lokale politici en gezondheidsexperts. Ik trad op als gastspreker voor een verdiepingssessie ter voorbereiding van het nieuwe verkiezingsprogramma. Alle politieke partijen gaan daarmee aan de slag: op 15 maart 2017 vinden verkiezingen plaats voor de Tweede Kamer.

Leefstijl en preventie
Mijn suggestie over motivational interviewing kwam aan de orde bij het onderwerpen leefstijl en preventie. Verschillende leefstijlveranderingen passeerden de revue: het aanpassen van de omgeving (niet roken in openbare ruimte en auto, gezondheidsetikettering e.d.) gezondheidseducatie en financiële prikkels ( fiscale gezondheidspolitiek, werken met health miles, lagere premie bij volgen van cursussen). Bij het onderwerp preventie heb ik de multidisciplinaire BRAVO-benadering besproken waarmee je de leefstijl van mensen kan verbeteren. BRAVO staat voor: meer Bewegen, niet Roken, minder Alcoholinname, betere Voeding en meer Ontspanning. Andere actuele thema’s die ik besprak gingen over:

• Shared decision making;
• Het vrijwillig levenseinde;
• De eigen bijdragen in de zorg;
• Het zelfbeschikkingsrecht van wilsonbekwamen.

Wil je mijn PowerPoint presentatie inzien? Klik dan hier. De meeste punten die ik behandelde heb ik al eerder besproken in mijn boek Zorginnovatie volgens het Cappuccinomodel.

Discussie
Als iemand die al meer dan veertig jaar lid is van de PvdA voelde ik mij aanvankelijk als een kat in een vreemd pakhuis. Toch brak het ijs binnen de kortste keren. Want ik ontmoette een aantal experts met wie ik lange tijd geleden gestudeerd heb. We hebben de discussies uit de jaren tachtig met Hattinga Verschure en ziekenhuiswetenschappen gewoon voortgezet. Zou het waar zijn dat linkse mensen aardiger zijn voor mensen ver weg en VVD’ers voor mensen dichtbij? Met een hoofd vol gedachten reed ik in de regen terug naar Utrecht. Wie is in de zorg nou eigenlijk mijn tegenstander?

Kamerlid Agnes Wolbert (PVDA) komt op de Preventieconferentie op 12 november met een voorstel voor het oprichten van een Preventieparlement. In dit parlement kunnen organisaties zitting nemen die zich bezighouden met ziektepreventie en de verbetering van onze leefstijl. Te denken valt aan organisaties als de GGD-en en leefstijlorganisaties op het gebied van roken, overgewicht, drugs- en alcoholgebruik en dergelijke.

Ideeën
Deze organisaties kunnen via het Preventieparlement hun stem laten horen aan landelijke beleidsmakers en politici en met ideeën komen op het gebied van preventie. Deze ideeën kunnen de politieke partijen dan meenemen naar de 2e Kamer en omzetten in concreet preventiebeleid. In dit Preventieparlement kunnen Kamerleden en preventie-organisaties moties voorbereiden en ontwerpen ter indiening in de Tweede Kamer.

Acties
Naast beleidsbeïnvloeding is het doel van het preventieparlement om kennis te delen, te leren van elkaar, elkaar te inspireren en elkaar tot acties aan te zetten die de preventiezorg in Nederland ten goede komen. Het Plattelandsparlement vormt de inspiratiebron voor het Preventieparlement.

Op de Preventieconferentie op 12 november komt het preventieparlement aan de orde tijdens het Kamerleden-debat. Wil je hierbij aanwezig zijn? Meld je dan hier (kosteloos) aan voor het congres.

Eén op de drie dokters zou gebruikmaken van een eventueel nieuw recht om een behandeling te weigeren aan een patiënt die ‘door zijn levensstijl heeft bijgedragen’ aan de ziekte. Moet de verantwoordelijkheid meer bij de ongezond levende mens worden gelegd? En wat zijn de mogelijkheden om door gezonder leven de zorgkosten te verlagen?

In een interview in dagblad Trouw op dinsdag 16 juni geef ik aan wat wel en wat niet werkt in de spreekkamer. Van verlagen van de zorgpremie bij gezond gedrag tot het weigeren van behandelingen. Je kan het interview hier lezen.

Het grootste deel van alle nieuwe gevallen van longkanker (91% in 2010) en COPD (85%) komt door roken. Van de nieuwe hartinfarcten komt 31% door roken. Bij beroerte is dat 20% en bij chronisch hartfalen 18%. In 2010 besteedde Nederland 2,8 miljard euro aan zorg die te maken had met ziekten als gevolg van roken. De kosten van deze ziekten als gevolg van roken vormden toen 3,8% van de totale zorgkosten. Het volledig uitbannen van roken leidt tot een daling in kosten van rookgerelateerde ziekten van 7 à 8 procent. Al die gegevens komen uit het Nationaal Kompas Volksgezondheid van het RIVM.

Prijs sigaretten
Onbekend is, wat de kosten van zorg doen in de komende jaren als het percentage rokers van personen van 15 jaar of ouder daalt, bijvoorbeeld van 25% in 2013 naar zo’n 12%, het percentage in Australië (2013) en in Zweden (2010). In beide landen zijn sigaretten duurder dan in Nederland. In Australië vindt verkoop plaats zonder reclame en logo’s op de verpakking.

Dure geneesmiddelen
Zoals eerder gezegd dalen de kosten van zorg bij volledig uitbanning van roken met 7 á 8%. Stel dat deze daling slechts 3% bedraagt, bij een rokersdaling van de genoemde 25% naar 12%. Ook dan is er voldoende ruimte in het macrobudget om dure geneesmiddelen te betalen, die de levensduur van kankerpatiënten verlengen. Dan is er ook geld voor een nieuwe protonenbestraler.

Nationaal Programma Preventie
Al deze gedachten kwamen in de wandelgangen naar boven na afloop van een gesprek op 19 februari tussen de Kamerleden Pia Dijkstra (D’66), Hanke Bruins Slot (CDA) en zestien preventie-deskundigen. Ondergetekende was één van die zestien. Deze Kamerleden hebben gezamenlijk een voorstel ingediend voor een Nationaal Programma Preventie. Minister Schippers nam dit over en veranderde de naam in www.allesisgezond.nl

Cijfers
Om een discussie te starten over de financiële ruimte die minder roken kan bieden om innovaties in de oncologische zorg te bekostigen, is allereerst inzicht nodig in de economische relaties tussen beiden. Anders wordt de discussie een vorm van factfree debating. Het RIVM heeft de cijfers en kennis om deze relaties te kwantificeren op een betere manier dan ik hier heb gedaan. Het zou regering en parlement sieren als zij het RIVM verzoekt om deze relaties in kaart te brengen. Dan kan op basis daarvan een maatschappelijke en professionele discussie plaatsvinden, gevolgd door politieke debatten over de inhoud van een samenhangend preventief en kostenbeleid in de zorg.

Boek
Mijn boek Zorginnovatie volgens het cappuccinomodel werkt dergelijk oud-voor-nieuwbeleid voor tal van zorgsectoren uit. Het boek heeft als subtitel: een betere gezondheid voor hetzelfde geld.

Het tegenwoordige overheidsbeleid bewijst geen eer aan de preventiesuccessen uit het verleden. Het is eenzijdig gericht op gedragsverandering en niet op omgevingsaanpassing. Dit is de eerste van vier conclusies van een artikel van mij in het blad Supplement dat deze week uitkwam. De titel van het artikel is: Gezondheidspreventie in de huidige tijd: Het belang van een geïntegreerde aanpak met financiële prikkels.

De drie andere conclusies zijn:

• Voor zover sprake is van initiatieven om te komen tot gedragsverandering, gaan die niet uit van vele actoren tezamen.
• Financiële prikkels ter bevordering van preventief gedrag staan niet op de Nederlandse beleidsagenda. Nederland loopt daarmee achter op andere landen.
• Gezondheidsbevordering vereist een geïntegreerde aanpak van interventies gericht op omgeving, gedrag en financiële prikkels.

Wil je het hele artikel lezen? Klik dan hier. Het artikel is gebaseerd op de eerste vier hoofdstukken van mijn nieuwe boek Zorginnovatie volgens het Cappuccinomodel. Dit boek is zowel online te koop als in de boekhandel (24,95 euro).

Op donderdag 20 november vindt de kosteloos te bezoeken Preventie Conferentie plaats in Den Haag. Kamerleden, Proeftuinlieden, Lejo van der Heiden, Projectleider Nationaal Programma Preventie en Jolanda Sap, Voorzitter NPHF Federatie voor Gezondheid voeren er onder andere het woord. Als dagvoorzitter hoop ik dat alle deelnemers het met elkaar eens worden, welke weg het snelste leidt tot meer geld voor preventie.

Voor preventie komt extra geld beschikbaar, als …
Tal van zorgverleners, patiëntenorganisaties en politici willen meer geld besteden aan preventie en niet alleen aan curatieve zorg. Dat is mogelijk via drie manieren:

1. Het instellen van een apart preventiefonds, zoals vroeger ook al bestond. De Raad voor de Volksgezondheid & Zorg is er voorstander van dit fonds opnieuw in te stellen.
2. Het introduceren van shared savings: wie bespaart op behandeling, mag bijvoorbeeld de helft van het bespaarde geld besteden aan preventie. Dit gebeurt in het Duitse Kinzigstal. In nederland zijn negen proeftuinen hiermee bezig.
3. Het introduceren van populatie gebonden bekostiging: daarbinnen mag een ketenzorg organisatie prioriteiten stellen voor preventie. Dat gebeurt bij de Amerikaanse Affordable Care Organizations. Daarvoor pleit ik in mijn nieuwe boek Zorginnovatie volgens het Cappuccinomodel.

Inschrijven
Mij maakt het niet uit langs welke weg meer geld beschikbaar komt voor preventie. Misschien is er nog wel een vierde weg. Als dagvoorzitter hoop ik dat alle deelnemers het met elkaar eens worden, welke weg het snelste leidt tot meer geld voor preventie. Wil je je (gratis) inschrijven voor de Preventie Conferentie op 20 oktober, Klik dan hier voor het programma en het inschrijfformulier.

Cappuccinomodel 
Ook in mijn nieuwe boek zorginnovatie volgens het Cappuccinomodel besteed ik veel aandacht aan preventie. Klik hier als je de presentatie van mijn nieuwe boek en het bijbehorende minisymposium wilt bijwonen.

Veel professionals spreken ouders niet aan op het overgewicht van hun kinderen. Jeugdartsen weten niet hoe zij dat moeten doen. Andere hulpverleners, zoals huisartsen, hebben ook last van handelingsverlegenheid bij het overdragen van preventieve boodschappen. Zij vrezen voor belerend optreden en voor blaming the victim.

Medische studenten en afgestudeerde professionals moeten beschikken over drie basale competenties bij het uitbrengen van preventieve boodschappen:
1. Een vertrouwensrelatie aangaan met patiënten ongeacht hun rang en stand.
2. Een juiste timing van de preventieve boodschap: wanneer staat de patiënt wel en niet open voor een dergelijke boodschap?
3. Het overtuigend brengen van de preventieve boodschap.

Didactische modellen

Gezondheidseducatie mag niet bestaan uit het uitdelen van een foldertje door een huisarts of een korte mededeling: ga meer bewegen. Didactische modellen die in regulier onderwijs allang bekend zijn (zoals de driehoek van Miller en de leerstijlen van Kolb komen nauwelijks voor. Dat gezondheidseducatie zo weinig effect heeft, komt mede door het ontbreken van een didactiek gericht op motivatie verhoging.

Nieuw boek

Deze kennis staat in hoofdstuk 3 van mijn boek in wording Meer gezond en Welzijn voor ons geld. Het hoofdstuk heeft als titel: ‘Gezond maakt mooi, slim en blij’. Ik ben benieuwd wat jij van dit hoofdstuk vindt. Denk je mee?