Guus Schrijvers

In ons land zijn nu 65 netwerken palliatieve zorg, regionale samenwerkingsverbanden van zorgaanbieders. Wat maakt dat hun onderlinge samenwerking tot goede netwerkzorg leidt? Ondergetekende schetst wat daarvoor nodig is.

Inhoudelijke afspraken over wie wat wanneer doet en een duidelijke kwaliteitsborging van die afspraken, dat zijn de 2 basisvoorwaarden voor goede netwerkzorg. Volgens Guus Schrijvers, auteur van het boek ‘Integrated care better and cheaper’, is kwaliteitsborging cruciaal. ‘Bij afspraken hoort ook dat mensen daarop aanspreekbaar zijn. Er moet in een netwerk enige leiding zijn, iemand die kan zeggen: jij houdt je niet aan de afspraken! Als een afspraak niet goed blijkt te werken, moet je die als netwerk kunnen bijstellen. Ook dát is onderdeel van kwaliteit.’

Randvoorwaarden voor samenwerking

Integrale zorg gaat verder dan netwerkafspraken maken, aldus Schrijvers. Integrale zorg richt zich óók op 3 randvoorwaarden: bekostiging die de samenwerking bevordert, gemeenschappelijke software, zodat systemen met elkaar kunnen ‘praten’, en een bestuurlijke inrichting van de samenwerkingsprocessen. Op deze 3 zaken loopt het volgens Schrijvers nogal eens vast. Een versnipperde bekostiging leidt tot fragmentering van de zorg. Niet goed aansluitende software maakt communicatie lastig en zorgt voor ‘eilandautomatisering’. En bij een onduidelijke bestuurlijke inrichting leiden meningsverschillen en wrijvingen soms tot conflicten. Schrijvers: ‘Binnen de palliatieve zorg speelt dat laatste vaak minder, want de intrinsieke motivatie om samen te werken is bij de meeste betrokkenen erg groot. Toch is het verstandig goed te regelen wie de regie heeft en hoe je samen besluiten neemt. Het inhoudelijke en bestuurlijke kun je het beste gelijk laten oplopen.’

Meerwaarde van integrale zorg

Integrale zorg verbindt verschillende vormen van zorg en ondersteuning tot een goed afgestemd geheel, op basis van iemands individuele wensen en behoeften. Volgens Schrijvers levert dit driedubbele winst op: het verbetert gezondheid, verhoogt kwaliteit van zorg en verlaagt de kosten daarvan. Het is wetenschappelijk lastig aan te tonen wat de opbrengst van integrale palliatieve zorg is voor patiënt en naasten. Maar er zit volgens Schrijvers zeker meerwaarde in betere symptoombestrijding, zoals minder pijn of angst voor verstikking. En in een betere kwaliteit van leven, doordat integrale palliatieve zorg ook een informele groep om patiënt en naasten heen mobiliseert. De meerwaarde voor de maatschappij is volgens Schrijvers evident. ‘Waar sprake is van shared decision making – dus waar iemands wensen en behoeften het uitgangspunt zijn – kiezen meer mensen voor de optie: laat mij maar gaan. Dus om niet koste wat kost door te gaan met behandelen.’

Wijkverpleging als brug

Schrijvers heeft een duidelijke boodschap voor het palliatieve veld: zorg voor een goed netwerk in het medische circuit – met huisarts, medisch specialist, paramedici, wijkverpleging en geestelijk verzorger – en realiseer een sterke samenhang met het sociaal domein. ‘De brug tussen deze twee is wat mij betreft de wijkverpleegkundige. Die kent zowel de mogelijkheden in het medische als sociale domein én kent de wensen en behoeften van de mensen om wie het gaat. Mijn pleidooi is dat de wijkverpleegkundige de regie voert, samen met een vertegenwoordiger van de familie. Laat hen samen de zorg en ondersteuning inkopen die nodig is, vanuit een persoonlijk budget. Zodat mensen zich niet hoeven te bekommeren of iets bijvoorbeeld maatschappelijke ondersteuning is of verzekerde zorg. Dat regelen de financiers dan maar achteraf, in hun eigen backoffice.’

Drie gouden lessen voor samenwerking in de palliatieve fase

1. Ontwikkel randvoorwaarden en inhoudelijke afspraken tegelijkertijd. Het bestuurlijke gaat niet vóór het inhoudelijke, maar net zomin andersom.
2. Ontwikkel netwerksamenwerking zoals je een legpuzzel doet. Kun je die boom aan de rechterkant al leggen? Doe dat dan eerst. Is de wolkenlucht bovenin nog lastig? Laat die dan nog even zitten. Al ‘puzzelend’ kom je gaandeweg vanzelf tot het complete beeld.
3. Vorm een alliance of the willing, ofwel: begin de samenwerking met de mensen die graag willen en die je vertrouwt. En die zin hebben om samen aan de randvoorwaarden voor integrale zorg te werken.

Meer informatie

• Boek ‘Integrated care better and cheaper’
• ‘Met de palliatieve zorg komt het goed’, lezing op de slotbijeenkomst van de Denktank Netwerken palliatieve zorg, 17 januari 2019
• Diverse bijdragen over integrale zorg en netwerkzorg op guusschrijvers.nl

Dit artikel verscheen eerder in de nieuwsbrief Palliatieve Zorg februari 2020. Wil je deze nieuwsbrief ontvangen? Meld je dan aan

In september 2016 start er een internationale versie van de bekroonde Nederlandse masteropleiding Zorginnovatie van de Hogeschool Utrecht (HU). De tweejarige ‘Master Integrated Care Design’ is ontwikkeld in samenwerking met de International Foundation of Integrated Care (IFIC). Deze internationale opleiding is bestemd voor Engelstalige mensen met (minimaal) een HBO-opleiding en twee jaar werkervaring. Of voor mensen met een vergelijkbaar competentieniveau op het gebied van gezondheidszorg of welzijn. Als je iemand kent in je internationale netwerk die mogelijk geïnteresseerd is in deze master, wil je hem dan de (Engelstalige) brochure mailen? Alvast bedankt voor de moeite.

De cursus bestaat uit 12 modules van tien weken. Er wordt zowel face to face als online les gegeven. De studielast is 21 uur per week en de kosten bedragen 15.000 euro. Ondergetekende is één van de initiatiefnemers van deze master. De internationale versie van mijn boek Zorginnovatie volgens het cappuccinomodel is onderdeel van de lesstof.

Achtergrond
De huidige tijd stelt steeds hogere eisen aan gezondheidsprofessionals. Ze moeten er niet alleen voor zorgen dat de gezondheidszorg voor iedereen toegankelijk is, maar ook goed inspelen op de wensen en behoeften van de patiënten die steeds mondiger en veeleisender worden. Patiënten willen zorg die veilig, op tijd, effectief, efficiënt en van goede kwaliteit is. Daarnaast wordt de zorgvraag complexer, want de multimorbiditeit neemt toe door de vergrijzing, waardoor het steeds moeilijker wordt om passende zorg te bieden. Zeker in een tijd waarin de zorguitgaven nauwelijks stijgen. En ook de culturele diversiteit in onze samenleving vraagt om steeds specifiekere deskundigheid van zorgprofessionals en zorgteams.

Geïntegreerde zorgsystemen
Door al deze ontwikkelingen ontstaat er een toenemende behoefte aan geïntegreerde zorgsystemen. Managers en professionals in de zorg moeten andere vaardigheden ontwikkelen en andere rollen aannemen, waardoor ze in staat zijn een aanpak te ontwikkelen waarbij de patiënt centraal staat. Er is in de nabije toekomst behoefte aan zorgprofessionals die niet alleen om kunnen gaan met complexe ziektebeelden. Ook moeten ze zich bepaalde management- en persoonlijke vaardigheden eigen maken, die nodig zijn om in nieuwe multidisciplinaire teams en -omgevingen te kunnen werken.

Doel en doelgroep
De master Integrated Care Design is bestemd voor senior-beleidsmakers, managers en zorgprofessionals. De tweejarige opleiding heeft een samenhangend en afwisselend programma met als kernboodschap dat geïntegreerde zorg kan leiden tot het realiseren van de Triple-Aim doelen: een beter gezondheid van de bevolking en een hogere kwaliteit van zorg voor patiënten, tegen zo laag mogelijke kosten.

Als deelnemer krijg je hulpmiddelen aangereikt die nodig zijn voor het ontwikkelen van geïntegreerde zorg. Na afronding van het programma kan je een leidende rol spelen bij het ontwerpen, opleveren, onderhouden en promoten van innovaties van geïntegreerde zorg in een multidisciplinaire omgeving. Je strategische en praktische kennis stellen je in staat om veranderingsprocessen in goede banen te leiden.

Programma
De cursus bestaat uit 12 modules (6 per jaar) van tien weken. Elke module sluit af met een praktijkgerichte opdracht waarbij de cursisten de geleerde kennis in praktijk kunnen brengen.

In het eerste jaar krijgen studenten de volgende modules:

• Onderzoeksmethoden/kritisch denken
• Case study onderzoek en moreel redeneren
• Evidence-based practice
• Strategie en beleid
• Design principes geïntegreerde zorg
• Persoonlijke effectiviteit en adviesvaardigheden

In het tweede jaar vinden de volgende modules plaats:

• Probleemanalyse/preventie
• Ontwerpgericht onderzoek
• Proces- product management
• Implementatie en verandermanagement
• Kennismanagement
• Financiën, planning en controle
• Reflectie op de praktijk/ presentatie en publicatie

Informatie
Wil je meer informatie over de master Integrated Care Design? Of ken je iemand in je internationale netwerk die misschien geïnteresseerd is? Lees dan de brochure of neem contact op met Marlou de Kuiper van Hogeschool Utrecht 06-53228099, e-mail: mzo@hu.nl of Marlou.dekuiper@hu.nl.

Tal van gerenommeerde internationale medische tijdschriften roemen Cuba om zijn geïntegreerde aanpak van gezondheidsproblemen. Het land kent al decennia lang een sterke eerstelijnsgezondheidszorg. Ook besteedt het veel aandacht aan preventie en leefstijladvisering. En dat allemaal tegen geringe kosten en een hoge gemiddelde levensverwachting. Vormt Cuba voor andere Zuid-Amerikaanse landen een wenkend perspectief?

Wereld Congres Integrated Care
Deze vraag stelde ondergetekende tijdens een plenaire sessie op het derde “World Congress of Integrated Care”. Dat vond op 20 en 21 november plaats in Mexico City. Ik kreeg twee antwoorden. Het eerste was een zure: ieder land heeft zijn eigen historische ontwikkeling. Wat in Cuba kan, kan elders niet.

Vasthoudendheid
Het tweede antwoord was genuanceerd. Niet het Cubaanse communisme vormt de verklaring van het succes. Er waren immers ook communistische landen zoals de Sovjet Unie en China met nadruk op aanbod van vooral specialistische geneeskunde binnen en buiten ziekenhuizen. Wel speelt de vasthoudendheid van generaties Cubaanse ministers voor volksgezondheid een grote rol.

Politisering
In tal van Westerse democratieën vormt gezondheidsbeleid een gepolitiseerd onderwerp. Dan gaat de discussie over marktwerking, machtsverdeling tussen zorgaanbieders en zorgverzekeraars, decentralisatie en kostenbeheersing. Er is dan geen sprake van inhoudelijk gezondheidsbeleid. Na afloop van het debat bedankte een enthousiaste, Cubaanse zorgonderzoeker mij voor mijn vraag (zie foto).
De International Foundation of Integrated Care (IFIC) organiseerde het congres in Mexico City. Alle PowerPoint presentaties tref je binnenkort aan op de website van het IFIC.

Barcelona
Noteer je alvast dat het Europese congres over geïntegreerde zorg in Barcelona plaatsvindt van 23 tot en met 25 mei 2016? Klik hier voor meer informatie. De IFIC heeft al 500 aanbiedingen van sprekers ontvangen die in Barcelona willen vertellen over hun onderzoek en innovaties. De ervaring leert, dat er ongeveer tweemaal zoveel bezoekers komen. Dit congres mag je niet missen. Een relativering bij deze reclameboodschap: ik ben voorzitter van het IFIC-bestuur.

Fietsochtend
Mexico City lijkt op Parijs. De stad heeft vele boulevards, een groot park en grote pleinen. Door de weeks is het er een drukte van belang. De brede wegen zijn vaak achtbaans. Op zondagmorgen zijn de meeste boulevards gesloten voor autoverkeer en bussen. Dan zijn wegen open voor racefietsers, gewone fietsers, skaters, rolschaatsers, hardlopers en gewone wandelaars.

Op de ochtend na het Wereldcongres over geïntegreerde zorg nam ik bijgaande foto: lekker fietsen op een van de drukste boulevards van Mexico City. Gemeenten in Nederland zijn sinds de drie decentralisaties verantwoordelijk voor de gezondheid van hun burgers. Wellicht is het een idee dat ook zij op zondagochtend bepaalde wegen openstellen voor lichaamsbeweging en recreatief sporten.

De WHO pleit voor wereldwijde toepassing van ketenzorg. Zij wil een fundamentele paradigma verandering voor de manier waarop gezondheidszorg wordt betaald, aangestuurd en aangeboden. Deze is dringend nodig, aldus de WHO. Want de wereldbevolking leeft langer en er zijn meer chronische aandoeningen, die kostbare, complexe zorg- en dienstverlening vereisen.

Behoefte centraal
De ketenzorg is ook van het grootste belang om acute infectieziekten beter te bestrijden, zoals de uitbraak van het Ebola virus. Om deze paradigma verandering te realiseren dringt de WHO er bij regeringen op aan om een visie over de toekomst van de zorg te ontwikkelen, die voortaan gecoördineerd wordt rondom behoefte van mensen en niet rondom ziekten.

Samenhang
De WHO wil verder de zorg zodanig inrichten dat burgers daarover kunnen meebeslissen. Ook dringt zij aan op het aanbieden van ketenzorg die samenhangt van gezondheidszorgbevordering, ziektepreventie, diagnostiek, behandeling, revalidatie tot en met paliatieve zorg. De WHO acht het realiseren van een basisverzekering voor de gehele bevolking en van een sterke eerstelijnszorg van groot belang. Verder wijst zij erop, dat zorginnovaties lokaal worden ontwikkeld en vormgegeven.

Beleidsstrategieën
De WHO wil al die veranderingen bereiken met behulp van vijf beleidsstrategieën van overheden:

1. Het versterken van de positie van burgers en patiënten binnen de zorg.
2. Het versterken van toezicht en verantwoordelijkheidstoedeling in de zorg.
3. Een heroriëntatie op het inkopen van vooral eerstelijnszorg en andere zorg buiten het ziekenhuis.
4. Het coördineren van de zorg rondom de behoeften van patiënten en het creëren van netwerken tussen zorg, wonen en welzijn.
5. Het creëren van een stimulerende omgeving waarin burgers, patiënten, professionals, zorgaanbieders en zorgverzekeraars gezamenlijk werken om de genoemde veranderingen geleidelijk (De WHO gebruikt het woord ”transformational’) in te voeren.

Ketenzorgcongres
Al deze informatie staat in twee WHO-rapporten die vrijdag 27 maart uitkwamen. Ze hebben als titel WHO global strategy on people-centred and integrated health services en People-centred and integrated health services: an overview of the evidence. De Amerikaan Ed Kelley is directeur van de WHO-afdeling Service Delivery and Safety te Geneve, die beide rapporten heeft voorbereid. Hij presenteerde de rapporten tijdens de slotsessie van het 15e Internationale congres over ketenzorg dat van 25 tot en met 27 maart plaatsvond in Edinburgh.

De rapporten staan over enkele weken op de website www.who.int. Ondergetekende beschikt over papieren exemplaren van de twee rapporten. De makkelijk leesbare PowerPointpresentatie van Ed Kelley behandelt de inhoud van beide rapporten in vogelvlucht. Zij staan binnenkort op de IFIC-website. Op de afbeelding hierboven zie je de vijf WHO-strategieën uit dit bericht.

Nederland
Het is de vraag of de Nederlandse regering en de Nederlandse zorgverzekeraars zich iets zullen aantrekken van de nieuwe WHO beleidsnota. Tot nu toe kent Nederland nauwelijks samenhangend beleid ter stimulering van ketenzorg. De vele zorgprofessionals die ik dagelijks tegenkom zien vaak wel de voordelen van ketenzorg in. Mijn boek Zorginnovatie volgens het Cappuccinomodel bevat voorstellen voor dergelijk beleid, door gelijktijdig de zorg, de ICT en de bekostiging te innoveren om meer samenhang te creëren in de zorg.

Het vijftiende internationale congres over ketenzorg van de International Foundation of integrated Care (IFIC) trekt meer dan 450 personen van veertig nationaliteiten. Dat zijn meer deelnemers dan ooit. Tientallen Nederlanders en Belgen nemen eraan deel. Het congres vindt van 25 tot en met 27 maart plaats in Edinburgh.

Gezond leven
Als gastvrouw treedt de National Health Service in Schotland op, die internationaal voorop loopt in het integreren van eerste lijn en ziekenhuizen en van zorg en welzijn. Het congres draagt als titel Complex Needs, Integrated Solutions: Engaging, Empowering and Enabling People for Active and Healthy Living.

Er vinden meer dan 150 lezingen plaats. Een wetenschappelijke commissie heeft deze uit een nog groter aantal geselecteerd op betrouwbaarheid en maatschappelijke relevantie. Ondergetekende is bestuursvoorzitter van IFIC. In de komende dagen blog en Titter ik mijn bevindingen vanuit Edinburgh. Het congresprogramma tref je hier aan.

Van 25 tot en met 27 maart 2015 vindt het jaarlijkse congres over ketenzorg plaats in Edinburgh. De International Foundation for Integrated Care (IFIC) organiseert het. Onderzoekers, projectleider en beleidsmedewerkers kunnen samenvattingen indienen voor een lezing die zij op dat congres willen houden. Congresthema’s zijn:

1. Mensen met chronische aandoeningen als co-producent van gezondheid naast de professional

2. ketenzorg en sociaal-economische ongelijkheid

3. ketenzorg en multimorbiditeit

4. Continu kwaliteit verbeteren in ketenzorgprogramma’s en

5. Digitale innovaties en ketenzorg.

Op 31 oktober moet de samenvatting van jouw lezing binnen zijn bij de IFIC. Klik hier voor meer informatie.
Als voorzitter van de IFIC geeft graag meer informatie over het congres. Als je over je lezing advies wilt, kan je mij mailen.

Beperkte samenwerking brengt succesvolle lokale zorg voor burgers in gevaar. Barbara de Groen en Maureen Schonewille, senior onderzoekers bij Vilans, Kenniscentrum langdurende zorg brachten onlangs een rapport uit met deze titel. Zij interviewden 62 wethouders en andere beleidsmakers. Het rapport heeft als conclusie, dat het nog niet zo goed gaat in de lokale samenwerking tussen zorgorganisaties, gemeente en verzekeraars.  De betrokken partijen zijn het qua visie vaak eens, maar dat resulteert nog niet in concrete invulling op lokaal niveau. Meer informatie over dit onderzoek en en het volledige rapport vind je hier.

AWBZ-Wmo congres

De onderzoekers spreken tijdens een workshop op het AWBZ-congres op 11 april in Zeist. In  een workshop lichten De Groen en Schonewille eerst het onderzoek toe. Daarna stellen zij aan workshopdeelnemers de vragen: Herken je de problematiek? Wat kan de genoemde samenwerking verbeteren? Centrale vraag tijdens het congres is : wat komt er per 1 januari 2015 terecht van de invoering van de decentralisatie van AWBZ naar Wmo en van de overgang van de AWBZ naar de Wet Langdurige Zorg? Wil je meer informatie over dit congres? Klik dan hier.

Sinds 1999 geeft de International Foundation for Integrated Care (IFIC) een derde weg aan voor de gezondheidszorg. Geen marktwerking, geen overheidssturing maar macht aan de patiënt en diens professional. Wij (ik ben voorzitter van die stichting) begonnen in 2000 met een tijdschrift om elkaar te informeren over ketenzorg in Europa en elders. Dat blad heet International Journal of Integrated Care en kan je gratis  lezen.

In 2010 publiceerde het blad 20 artikelen, in 2013 waren dat er 60. Zo bleek op een recente bestuursvergadering van de stichting. Het blad wordt goed gelezen en heeft een behoorlijke impactfactor. Mijn collega’s Nick Goodwin en Lourdes Ferrer alsmede hun medewerkers trekken er hard aan.

Zorgketen congres

Op het jaarlijkse IFIC-congres in Brussel op 3 en 4 april komen zo’n honderd sprekers voor plenaire- en parallelsessies. Driehonderd deelnemers hebben zich inmiddels al ingeschreven. Wij verwachten dat we dit jaar voor het eerst uitverkocht zijn, als er 400 inschrijvingen binnen zijn. Wil jij ook naar dit congres met tal van slimme zorginnovaties, al dan niet door ICT ondersteund en met veel inbreng van patiënten? klik dan hier voor de brochure en meld je aan!

Hoe krijgen we consensus tussen zorgverzekeraars, patiëntenorganisaties en zorgaanbieders over innovatie, prioriteitenstelling en kostenbeheersing van de zorg voor mensen met een beroerte? Met deze vraag begint de plenaire discussie op het congres Organisatie van de CVA zorg anno 2014: dit kan beter en goedkoper! Het vindt plaats op vrijdag 14 maart 2014 op het UMC Utrecht. Tal van sprekers laten hun licht schijnen over de kwestie of CVA zorg beter en goedkoper kan. De plenaire discussie vindt plaats onder mijn leiding. Andere vragen die aan de orde komen tijdens de plenaire discussie zijn:

• Wat kunnen zorgverzekeraars met elkaar doen zonder te concurreren?
• Is een zorginkoper een boodschappenjongen met een boodschappenlijstje van zijn baas?
• Wat is een bestuursakkoord met het kabinet waard, als zorgverzekeraars en zorg aanbieders toch hun eigen gang gaan?
• Hoe zorgen wij ervoor dat zorgverzekeraars, patiëntenorganisaties en zorgaanbieders elkaars partners zijn en niet elkaars vijanden?
• Wanneer krijgen wij keten-DBC’s voor de CVAzorg?

Wil je meer informatie over dit congres of wil je je hiervoor aanmelden? Bekijk dan de brochure of klik hier.

De Centra voor Jeugd en Gezin (CJG’s) zijn in alle gemeenten in Nederland sinds 2010 het zenuwcentrum van samenwerkende professionals voor kinderen en jongeren. Deze samenwerking kan nog beter nu preventie én zorg onder regie van de gemeenten gaat vallen. Daarom organiseren het Nederlands Jeugd Instituut, het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid en het Julius Centrum op donderdag 26 september een congres over recente ontwikkelingen in en rond de CJG’s.

Workshops

In plenaire inleidingen komen nationale ontwikkelingen in beeld en in workshop komen mensen aan het woord die regionaal innovatief bezig zijn. In een van de workshops pleit ik ervoor dat jeugdartsen gaan werken als huisartsen: wijkgericht, gezinsgericht (één jeugdarts en één jeugdverpleegkundige per gezin) en met spreekuren zoals huisartsen die hebben.

Inschrijven

In hoofdstuk 6 van mijn boek ‘Meer gezondheid en welzijn voor ons geld’ onderbouw ik deze gedachte en werkt die verder uit. Wil jij naar dit congres en meedromen over jeugdartsen die werken als huisartsen? Download dan de brochure en schrijf je in.